Ortadoğu Sarmalı ve T.”C” – Temel Demirer

“Ölen her zaman suçludur, ne yapabilir ki katil?/Biliyorsun zalimin dediği olur Ortadoğu’da/Dur küfretme. Zalimler de Allah’a dahil!”[2]

“Ortadoğu toprağı, tarihin bilinen en eski zamanlarından, yani ezelden, İngilizlerin tabiriyle ‘from time immemorial/ hatırlanmayan zamanlardan’ beri uygarlığın görüldüğü yerler.”[3]

Bu kadim uygarlık coğrafyası hakkında konuşmak “Mayınlı araziye girmeyi kabullenmek anlamına gelir.”[4]

1. AYIRIM: “TEORİK ÇERÇEVE”

Müthiş girift özellikleriyle tarihin birçok kez kanıtladığı üzere, Ortadoğu bir satranç tahtasıdır. Onu tek bir hamleyle okuyamazsınız; birçok hamleyi (ön-)görmek zorundasınızdır. Çünkü oyun binbir olasılık üzerine inşa edilmiştir.

Satranç oyununda belirleyenin rakip hamleleri olduğunun altı çizilerek; Ortadoğu satrancında “şah”ın ABD, “vezir”in de İsrail olduğu unutulmamalıdır. Yani Ortadoğu oyunu şahı/ABD’yi korumak üzeriyken; en etkili eleman da vezir/ İsrail’dir.

Ortadoğu’yu anlamak için ilk kavranması gereken budur.

İkinciye gelince: “Balkanlar ve Ortadoğu tarihi öğrenmeden, eski metinleri okuma alışkanlığı edinmeden stratejik düşünme anlamında isabet oranı çok düşer.”[5]

Yani Ortadoğu’dan öğrenmek, geleceği bugünde biçimlendirerek, yarını kazanmanın stratejik hamlesidir.

Çünkü “Ortadoğu, dünya pazarının merkez noktalarından biri olmaya devam etmektedir. Dolayısıyla bölgedeki toplumsal mücadelelerin başarıları ve başarısızlıkları gelecek yıllarda da küresel kapitalizmin doğasını belirleyen ana etmenlerden biri olacaktır.”[6]

Ortadoğu, bir “dinler çatışması” perspektifiyle değil;[7] emperyalist-kapitalist paylaşımın odağı olma özelliğiyle ele alınmalıdır.

Çünkü “Tüm modern çağı belirleyen temel çatışma, (sömürülen, ezilen, hâkimiyet altında tutulan) emekle (sömürücü egemen) sermayeyi karşı karşıya getiren çatışmadır. Elbette politik ve sosyal arenadaki tüm çatışmaların doğrudan bu temel çatışmadan kaynaklandığı, sadece ona ‘indirgendiği’ söylenemez.

Aynı şekilde, tarihsel aktörlerin bu bütünlüğü (eklemlenmeyi) kapsayıcı-kavrayıcı bir yaklaşım içinde oldukları, öyle bir misyona cevap verdikleri, hatta ona ilgi duydukları da söylenemez.

Söz konusu emek-sermaye çatışması gerçekte var olan kapitalizmde, egemenlik altındaki çevre-egemen merkez çelişkisi şeklinde tezahür ediyor. Elbette bu, çevre ve merkez toplumlarının homojen bloklar olduğu anlamına gelmez, tam tersine her ikisi de aynı temel çelişkiyi kendi tarzlarında yaşıyorlar, o kadar. Benim anlayışıma göre, tarihsel materyalizmin amacı tüm bu eklemlenmelerin [articulations] işleyişini tahlil etmek ve oradan hareketle de uzun erimli bir sosyalist, hümanist, enternasyonalist, üniversalist perspektif için ne tür olumluluk ve olumsuzluklar içerdiğini ortaya koymak olmalıdır.

Sahnede gerçekleşen çatışmalar, ileri sürüldüğü gibi gerçek çatışmalara tekabül etmiyor.”[8]

İlber Ortaylı’nın, “Roma gibi dünya çapında bir imparatorluk olmak isterseniz Mezopotamya’ya ve Ortadoğu’ya hâkim olmak zorundasınız,”[9] notunu bu coğrafyayı Ortadoğu’yu modern tarihin girdabına çeken sömürgecilikten emperyalizme uzanan müdahale, bölgeyi alt üst ederken; James L. Gelvin’in, “Modern dünya yıktığı her duvar karşılığında yeni duvarlar yarattı,”[10] saptamasındaki kördüğümü de biçimlendirildi.

Yani “Ortadoğu bir bütün olarak ve içindeki devletler itibariyle daha önce de tarihinde sıkıntılı anlar yaşamıştır ve bunların hepsini atlatmayı başarmıştır. Şimdiki durum karşısında halkın hoşnutsuzluğu yaygınken ve bir tek dış güç (ABD) herkesi dışlayan ve istenmeyen bir hâkimiyet kurmuşken, XXI. yüzyılın bu ilk yılları bölgenin yakın geçmişiyle etkileşiminde yeni bir kritik anı temsil etmektedir. Bu, bir tereddüt izlenimi uyandıran, bölge boyunca çok kalabalık insan topluluklarının sıkıntıları karşısında pasif kalma ve kendilerini bu duruma sokan güçleri reddetme istekleri arasında bırakan bir etkileşimdir. Bu etkileşimde insan hangi yönü görürse görsün, gelecek on yılda Ortadoğu barış ve istikrarı adına belirli bir ihtiyat payı bırakmadan yakın geçmişi incelemek güçtür.”[11]

I.1) NEDEN (YA DA NERESİ) “ORTADOĞU”?

Evet, coğrafyamız büyük alt üst oluşlarıyla dünyanın gelmiş geçmiş en istikrarsız coğrafyasıdır; “Ortadoğu” olarak adlandırılıp, petrolün kan pahasına dönüştüğü yerdir!

Dünyanın kara deliğidir. Bir hikâyeye göre, Babilden beri “lanetli”dir. Hatta bu “lanet”e dair, “Fırat ve Dicle hep kan akar” denmektedir.

Sümer mitolojisinden etkilenen bilumum şizofrenin peygamberlik iddiasıyla çıktığı bu coğrafya, semavi dinlerin de kaynağıdır. Yani, bütün “peygamberler”in ortaya çıktığı mekân; Theodor Herzl’e göreyse, “İsrailoğullarının asıl vatanı”dır. Çünkü “İbrahim Peygamber orada zuhur etmiş”tir!

Gelelim, bugün “Ortadoğu” diye anılan coğrafyaya! Ortadoğu’nun kadim adı “Beş Deniz Bölgesi”ydi. Sonra kime ve neye göre, “Ortadoğu” (“middle east”, “moyen orient”, “eş-sarku’l-evsat”) oldu?

Gerçekten de “Ortadoğu”, neyin “ortası”, kimin “doğu”sudur? Ortadoğu terimine ilk olarak 1902 yılında rastlanır. Amerikan deniz tarihçisi ve stratejisti Alfred Thayer Mahan, ‘National Review’da yayınlanan Basra Körfezi’nin önemini ele aldığı ‘The Persian Gulf and International Relations’ başlıklı makalesinde terimini Arabistan ile Hindistan arasındaki bölgeyi ifade etmek için kullanmıştır.

1. yüzyılın başlarında Basra Körfezi’nin stratejik önemi ve bölgede Alman imparatorluğu, İngiltere ve Rusya’nın nüfuz mücadelelerini anlatmaya çalışan Alfred Thayer Mahan, jeostratejik bir konsept olarak kullandığı “Ortadoğu/ Middle East” kavramı ile, Süveyş’ten Singapur’a kadar uzanan deniz yolunun bir bölümünü koruyan ve kesin şekilde sınırlarını belirtmediği bir bölgeyi anlatmaktaydı.

Alfred Thayer Mahan’ın ardından, ‘The Times’in dış politika editörü Valentine Chirol, Basra Körfezi’nin stratejik önemini, Almanya’nın inşa etmeye çalıştığı Bağdat demiryolunun Basra’ya kadar uzatılmasının İngiltere’nin bölgede ve Asya’daki çıkarlarına vereceği zararları anlattığı yazısına “Ortadoğu’nun Problemleri” başlığını koyarak terimi Basra Körfezi bölgesini anlatmak için kullanmış ve benimsenmesine katkıda bulunmuştur.

Alfred Thayer Mahan ve Valentine Chirol’un İngiliz diline kazandırdıkları “Ortadoğu” kavramı asrın başlarında sözlüklere girerken kitap adlarında da görülmeye başlanmıştır. Angus Hamilton 1909 yılında Londra’da yayınladığı “Problems of The Middle East” başlıklı yapıtında, Basra Körfezi bölgesinin İngiltere’nin uluslararası menfaatleri ve sömürgeci devletler arasındaki rekabet çerçevesindeki önemini anlatmaktaydı.

Aynı yıllarda Hindistan’da kral naibi Lord Curzon, ilk defa 1911’de Hindistan’a yakın yerleri ifade etmek için resmi konuşma ve belgelerde “Ortadoğu” kavramını kullanarak ona yarı resmi bir nitelik kazandırmıştır.

O hâlde belirtelim: “Ortadoğu” deyince haritaya Londra’dan bakmış olursunuz! Çünkü “Ortadoğu”, Avrupa merkezli bir terim ve nitelemedir. Avrupa’nın “doğu”sunu, “merkez”e olan uzaklığı ölçütü üzerinden derecelendirir.

Bu nedenle Ortadoğu ile ilgili objektif bir çözümleme yapabilmek için öncelikle Ortadoğu kavramından ne anladığımız çok önemlidir.

Orası; düşmanımın düşmanı dostumdur anlayışının artık açıkça dile getirildiği mekân olarak; dünyanın en kaotik jeopolitik bölgesidir.

“Kutsal Topraklar” coğrafyası veya “Şeytanın en çok mesai yaptığı bölge”dir![12]

“İyi de tüm bunların neden” mi?

1916’da Sykes-Picot anlaşması yoluyla ve batılılar eliyle inşa edilen yapay sınırlardan oluşturulan, verili yapaylık aşılmadıkça huzur bulmayacak, yüzyıllardır kaynayan Ortadoğu; emperyalizmin, çıkarları için insanı insana kırdırdığı yerdir.

Simla Yerlikaya’nın, “Yanlış giden işlerin veya herhangi bir siyasi gelişmenin ucunun her daim petrol dayandırılması hayli Ortadoğulu bir analiz biçimidir. Bu argüman yıllar içerisinde o kadar çok kullanılmıştır ki herhangi bir sorunun başka bir sebebi olabileceği artık neredeyse akla dahi getirilmez ve tartışılmaz. Ortadoğu’da bir şeyler ters gidiyorsa sebep ya petroldür, ya da İsrail!”[13] öznesiz “iddiası”nı bir kenara bırakırsak; günümüzde petrolüyle anılan, gelecekte de, petrole ek olarak, su kaynaklarıyla anılması muhtemel bölgedir…

Bölgede emperyalist müdahalenin devreye soktuğu bir meşruiyet erozyonundan söz edebiliriz.

Bölgede ayrımcılık, ekonomik dengesizlikler had safhadadır.

Yüzyıllardır durmadan boğazlanan, “altın yumurtlayan tavuk”tur…

Dünyanın ekmeği, kefen bezidir.

Nihayet tüm dünyayı kara delik gibi içine çeken Ortadoğu, çocukların her gün katledildiği acının ve isyanın yurdudur. Ya da Cemal Süreya’nın dizelerinde, “buradan göz alabildiğine/ tek ve seyrek göreceksin yağmuru/ ama her damla dopdoludur/ ve her damlada/ taşıran – damla onuru vardır/ bunun için kördür şerbet/ bunun için etoburdur petrol/ bunun için öfkelidir özsu,” diye betimlenen isyan coğrafyasıdır Ortadoğu…[14]

Nihayet Zülfü Livaneli’ye, “Bütün Ortadoğu’nun adeti budur oğlum, tarih boyunca birbirini öldürür ama aslında kendini öldürdüğünü anlamaz. Kendi kanının tadında sarhoş olur”;[15] Orhan Pamuk’a, “Kolonyalist zekâların zekice bir taktikle bugün ‘Ortadoğu’ dedikleri muhteşem topraklar”;[16] Ece Temelkuran’a, “Herkes kendi günahını unutur, ama kimse alacağı intikamı unutmaz. Ve Ortadoğu -tanrıların hep bu topraklarda icat edilmesi tesadüf değil- günahlardan kuruludur. Kaç silah varsa o kadar tarih vardır burada. Anlamaya kalktığında da bütün hikâyelerin içinde kaybolursun. Bu Ortadoğu’nun lanetlidir: Dışarıda olanı anlamamakla lanetler, içine gireni de dünyada başka önemli hiçbir şeyin olmadığı serabıyla,”[17] dedirten coğrafya açısından “Gerçek şu ki, 1921’in Mart’ında, sadece üç gün içinde, Sömürgeler Bakanı Winston Churchill ve kırk danışmanı yeni bir Ortadoğu haritası icat ettiler; iki ülke yarattılar, onlara isim verdiler, hükümdarlarını belirlediler ve sınırlarını parmaklarıyla kumun üzerine çizdiler. Dicle ve Fırat nehirleri tarafından kucaklanan ve ilk kitapların çamurunu vermiş olan topraklara Irak dediler. Filistin’ den koparılan yeni ülkenin adıysa Ürdün oldu.

Fransa Lübnan’ı icat ederken, Churchill boşta gezen prens Faysal’a Irak’ın krallık tacını taktı. Ve güvenilirliği tartışılır bir referandumdan çıkan yüzde doksan altılık oranla bu karar onaylandı. Kardeşi, Prens Abdullah ise Ürdün kralı oldu. Her iki hükümdar da, Arabistanlı Lawrence’ın tavsiyesiyle giderleri Britanya bütçesinden karşılanan bir aileye mensuptular. Yeni ülke yaratıcıları, Irak ve Ürdün’ün doğum evraklarını Kahire’deki Semiramis Otelinde imzaladılar ve piramitlerin arasında bir gezinti yapmaya gittiler.”[18]

Cetvelle çizilmiş sınırlarıyla Ortadoğu denilen coğrafyaya emperyalistler tarafından bir deli gömleği giydirilmiştir.

I.2) DURUMUN KÖKLERİ

Hatırlayın: ABD’nin 34. başkanı Dwight David Eisenhower, 1953’te “Dünyada Ortadoğu’dan daha çok stratejik önemi olan bir bölge yoktur,” derken, tezini hiç kuşkusuz bölgenin zengin ve el sürülmemiş maden yataklarına ve petrol rezervlerine dayandırıyordu.[19]

Kolay mı? Dünya petrolünün yüzde 70’ini üreten Ortadoğu ve Afrika, ancak yüzde 4’ünü tüketmekte, yüzde 10’unu üreten Kuzey Amerika, Batı Avrupa ve Japonya, yüzde 75’ini tüketmektedir.[20]

Maddi zenginlikleri (su, enerji) yanında jeo-stratejik önemiyle “Ortadoğu’yu kontrol etmenin önemi sadece emperyalistler arası rekabetten – ‘diğer önemli güçler üzerinde potansiyel mutlak güç’ sahibi olma teşebbüsünden- ileri gelmemektedir; aynı zamanda bölge halklarının kendi kaderlerini tayin etmelerini önlemek gibi bütün emperyalist güçler açısından ortak bir varoluşsal çıkardan kaynaklanmaktadır.”[21]

Çünkü “Açgözlü galipler tarafından farazi sınırlarla parçalandı ve petrolle yönetilen”[22] “Ortadoğu henüz haritası tamamlanmamış bir coğrafya”dır.[23]

Emperyalist müdahaleler ile cetvelle çizilmiş sınırlarıyla coğrafyada, “Ortadoğulu siyasi sistemler çoğunlukla zora dayalı rejimler olmuştur.”[24] (Tıpkı ABD beslemesi Sisi’nin Mısır’ı gibi…)

Bu kadarla da sınırlı değil elbet; “Ortadoğu çatışmalarının çözümünü olanaksız olmasa bile çok zor duruma getiren unsur, milliyetçilikle de bağlantılı olan[25] ‘din’dir.”[26]

Ve bir “iddia”ya göre, “Ortadoğu artık bir arada yaşaması mümkün olmayan insanların toprağı hâline gelmiş”ken;[27] Tomris Uyar’a, “Sanki Ortadoğu’da savaşlar yoktu, sanki insanlar evlerinden koparılıp bilinmedik yerlere götürülmüyordu. Sanki işsizlik, açlık olgusu gözümüzün önünde değildi. Düşünmek istemiyorduk. Erteliyorduk,”[28] dedirten tabloya ilişkin Stephen King de, “Haberin haber değeri taşıması için olay kadar nerede olduğu da önemlidir. Bu yüzden Los Angeles’taki depremde on iki kişi öldüğünde manşet olurken Ortadoğu’da üç bin kişi öldüğünde kimse yazmaz,”[29] notunu düşer…

Çünkü Ortadoğu’nun Siyonist İsrail gerçeği her şeyi etkileyen bir kapasiteye sahiptir ve Jean-Luc Godard’ın ifadesiyle, “İsrail Ortadoğu haritasındaki kanserdir.”[30]

Bilindiği gibi, Siyonizm kelimesinin kökünü oluşturan “Sion”, Kudüs ile eş anlamlı olarak kullanıla gelmektedir. “Sion” Hz. Süleyman’ın kutsal mabedini inşa etmiş bulunduğu Kudüs’teki dağın adıdır.

Siyonizm, “Tanrının çocukları ülkesi”ni kurma ideolojisidir. Bunun odak noktası Filistin’in olmasının nedeni de Filistin’de bulunan Sion tepesinin Yahudiler için en kutsal mekân sayılmasıdır. Musevilerin kutsal kitabı olan Tevrat’ta İsrail oğullarına Sion dağı etrafında kıyametin kopmasına yakın kurulacak olan bir devlet vaat edilmiştir.

“Her Yahudi Siyonist değildir, her Siyonist de Yahudi değildir,” vurgusuyla ekleyelim: Siyonizm genel anlamda dini ve milli değerleri ön plana çıkartan ayrımcı bir ideolojidir.

Siyonizm, ilham kaynağı olarak Hıristiyanların eski Ahit dedikleri ve Yahudilerin ‘Torah’ adını verdikleri kutsal kitaba (Tevrat’a)dayanmaktadır. Kitaba göre, Filistin toprakları tanrı Yahuda tarafından İbrahim (Abraham) peygamber ve ümmetine verilmiştir. Bu sebeple Filistin bölgesinin “arz-ı mevud”, yani “vaat edilmiş topraklar” olduğuna inanılır ve bu yüzden Yahudilerin bu topraklarda yaşamak zorunda oldukları varsayılır.

Siyonizm, sınırları Akdeniz’den ve İran Körfezi’nden Karadeniz’e uzanan büyük İsrail ülkesinin adı olan Sion’u kurmak amacını güden eylemler ve ideolojiler bütünüdür.

Siyonizm, anlamını Tevrat’ın muhtelif ayetlerinden yansıtır; şöyle ki: “O gün rab, Abraham’la ahdedip dedi: Mısır ırmağından büyük ırmağa, Fırat ırmağı’na kadar bu diyarı senin zürriyetine verdim.” (Tevrat, Tekvin bölümü, 15/18)

“Rab, bu ulusların tümünü önünüzden kovacak. Sizden daha büyük, daha güçlü ulusların topraklarını mülk edineceksiniz. Ayak bastığınız her yer sizin olacak. Sınırlarınız çölden Lübnan’a, Fırat Irmağından Akdeniz’e kadar uzanacak. Hiç kimse size karşı koyamayacak. Tanrınız rab, size verdiği söz uyarınca, ayak basacağınız her yere dehşetinizi, korkunuzu saçacaktır.” (Tesniye 11:23-25)

Bu ayetlere ve Tevrat’ın diğer ilgili metinlerine bakarak Siyonizmin amacının, “tanrıdan Yahudilere bırakılmış kutsal mirası elde etmek” olduğu sonucuna varılabilir.

Tüm Yahudileri bir gün Sion Tepesi etrafında toplamaya yönelik ilk Siyonist Kongre 1897’de, Avusturyalı Yahudiler’den Theodor Herzl önderliginde Basel’de yapılmıştı. Siyonist hareketin amacı Filistin’de bir Yahudi Devleti kurulmasıydı. Bu yoldaki önemli adımlardan biri Birinci Dünya Savası sırasında ilan edilen Balfour Deklarasyonu ile olmuştu.

10 Kasım 1975’te 3379 sayılı kararla Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, “Siyonizmin bir çeşit ırk ayrımcılığı olduğu” kabul edilmiştir. Evet, BM tarafından ırkçılık olarak tanımlansa da, İsrail’de “vatanseverlik”le eşanlamlı olarak algılanır hâlâ!

Evet Yahudilerin tarihin en mağdur uluslarından biri olduğu konusunda herkes hemfikir. Hem etnik hem de dini nefretin hedefi olmuş kaç tane millet var Museviler gibi? Öncesi de var ama 1096 yılındaki birinci Haçlı Seferleri sırasında Fransa’da, Almanya’da saldırıya uğradıklarını, Haçlı Seferleri’nin ikincisinde de aynı saldırılarla karşılaştıklarını, 1290’da İngiltere’den kovulduklarını, 1348’de Avrupa’da büyük katliamların kurbanı olduklarını, 1381’de Fransa’dan atıldıklarını, 1391’de de İspanya’da kıyıma uğratıldıklarını, 1648’de Polonya’da Bogdan Cmelnik adlı bir general tarafından tam beş yüz bininin öldürüldüğünü söylemek herhâlde yeterli örneklerdir bu talihsiz halkın yaşadıkları konusunda. Yakın tarihte Nazilerce başlarına gelen büyük soykırım felaketini ise unutmaya olanak yok.[31]

Daha sonrası dinler tarihinin konusudur ama İsrailoğulları’nın vaat edilmiş topraklara, yani Filistin’e dönme mücadeleleri gelmiş geçmiş en büyük siyasi mücadelelerden biri olacaktır. Dünyanın çeşitli coğrafyalarına dağılmış olan “yurtsuz” binlerce Musevi, XIX. yüzyılın sonuna doğru Viyanalı ateşli bir Musevi milliyetçisi olan Dr. Theodor Herzl’in ‘Yahudi Devleti’ başlıklı yapıtıyla buluştuklarında çok ama çok heyecanlanırlar. Doktor Herzl, iki bin yıl önce yurtlarından kovulmuş Musevilere kurulacak bir Yahudi devletinin müjdesini veriyordu. Kitabın çıkışından bir yıl sonra toplanan Siyonist Kongre’de de tüm Musevilere “gelecek elli yıl içerisinde” bir devletleri olacağını yineleyecekti.

Kitabındaki en çarpıcı cümle şuydu: “Eğer siz isterseniz o bir hayal olarak kalmayacak.” Hayal olarak kalmadı. Ama sadece onlar istediği için değil, dönemin büyük emperyal güçleri, özellikle İngiltere de “istediği” için 14 Mayıs 1948 Cuma günü İsrail devleti kurulmuş oldu. Öncesi de ilginçtir. İngiltere’nin Hindistan’daki yönetimi sona ermiş, böylelikle Ortadoğu’da bulunmasını gerektirecek bir neden de kalmamıştır. Dolayısıyla 1917 yılından beri elinde tuttuğu Filistin’deki manda hakkını 2 Nisan 1947’de BM’ye devredecek, bir yıl sonra 1948’de de İngiliz manda yönetimi tamamen sona erecektir. 1947’de BM, Filistin’i, bir Arap, bir Yahudi devletinin kurulacağı, Kudüs’ün de uluslararası gözetimde tutulacağı üç parçaya bölmüştür. Aynı yılın 17 Aralık’ında Arap Birliği Konseyi bu bölünmeye karşı çıkacaktır ama 1948 yılında İsrail devletinin kurulmasını önleyemeyecektir.[32]

Daha önce de süren çatışmalar İsrail’in kurulmasıyla artık Filistin-Musevi çatışması olmaktan çıkacak, doğrudan doğruya bir Arap-Musevi savaşına dönüşecektir. İsrail, ilk toprak işgallerini de, 726 bin Filistinlinin mülteci durumuna düştüğü 1948 savaşındaki zaferiyle gerçekleştirecektir.[33]

Bir başka deyişle İsrail, dinsel motiflerle bezenmiş/ gerekçelendirilmiş emperyalist bir projedir/ mamûlattır!

Sonrası… Malum![34]

Ardından İsrail sömürgeciliğinin, önce İngiltere, ardından da emperyalist ABD’nin desteğiyle Ortadoğu’ya müdahalesi İslâmcı zeminli bir tepkiyi devreye sokmuştur; tepki haklı ancak rotası soru(n)ludur.

Çünkü Ortadoğu’da da din, barış değil ayrımcılık aracı olarak kullanıla gelmiştir; öte yandan din, azınlık, mezhep, etnik öğeler mazlumların savunma aracı olmaktan çok, istilacılar tarafından Ortadoğu’yu bölmek, kamplaştırmak için kullanıldı ve kullanılmakta…[35]

Yine de burada bir (“barış dini” olarak sunulan!) İslâm parantezi de açmazsak olmaz![36]

Seyyid Kutub’un, “İslâm tavizsiz sosyal bir düzendir”;[37] Recep Tayip Erdoğan’ın, “İslâm’ın ılımlısı, ılımsızı olamaz. İslâm tektir. Kimse İslâm’ı çeşitlendirme gayreti içine giremez!”[38] notunu düştükleri İslâmiyet açısından “Hz. Muhammed’e atfedilen bir hadise göre ‘başörtüsü, inançsızlıkla inanç arasındaki sınır’ olarak kabul ediliyor.”[39]

Ayrıca “Hadislerden anlaşıldığına göre, Halife Ömer’in yayınladığı bir fermanda, Müslümanlar için Hz. Muhammed’in memleketi olan Arabistan’da yani Kutsal Topraklar’da yalnızca İslâm dininin var olabileceği, Musevilerin ve Hıristiyanların bu topraklardan gitmeleri gerektiği belirtilmiştir.”[40]

I.3) ORTADOĞU’NUN BUGÜNÜ

“Ortadoğu kaderini Amerika’ya taşımış olabilir mi?”[41] sorusuna ve reel-politikerliğe “Hayır” yanıtı veriyorsanız; Ortadoğu’da ABD ve Siyonist İsrail varlığı gayrı-meşrudur; yapaydır!

ABD’nin Ortadoğu’ya “demokrasi getirdiği” yanılgısından malûl değilseniz; “Ünlü Amerikan demokrasisinin özü(nün-yn.): çıkar, para ve sömürü”den[42] başka bir şey olmadığını da görebilirsiniz…[43]

Kolay mı? “Sovyetler Birliği’nin çöküşünden beri, Ortadoğu’da farklı amaçlar güden yeni bir Amerikan politikası gündeme geldi. Bu politikanın ana hedefi bölgesel bir hegemonyanın -bölgeye hâkim olabilecek ve Ortadoğu petrolleri üzerinde tekelci bir kontrol kurabilecek tek bir bölgesel gücün- ortaya çıkmasını engellemekti.”[44]

Yeri geldi ifade edeyim: Her emperyalist güç gibi ABD’nin “dostları” değil, çıkarları vardır; ötesiyse boş bir hikâyedir!

Tıpkı Bernard Lewis’in hatırlattığı üzere: “Amerikalılar Ortadoğu ülkelerinde kukla yönetimler kurmak ya da olanları sağlamlaştırmak için hem kuvvet kullanmaya hem de komplolar tezgâhlamaya istekliydi; ikincisi de, bu kuklalar kendi halklarının ciddi saldırılarına maruz kaldığında Amerikalılar arkalarında durmuyor, onları hemen terk ediyordu.”[45]

Evet, “Ortadoğu’da düşmanlıkla dostluk çok çabuk yer değiştirebilir”ken;[46] ABD laboratuarında üretilen IŞİD virüsünden, Güney Kürdistan’daki son referandum acısına bunun böyle olduğu yerince kanıtlanmadı mı?

Ortadoğu’nu soru(n)larının çözümlenebilmesi: i) Emperyalist müdahâlenin devre dışı bırakılmasını ve ii) her türlü dinsel söylemin kamusal alanın dışına çıkarılmasını “olmazsa olmaz” kılarken; Filistin ve Kürdistan soru(n)larına “ama”sız/ “fakat”sız özgürlükçü yanaşımlara muhtaçtır.

Bunun içindir ki Malcolm X.’in, “Amerikan rüyası görmüyorum, Amerikan kâbusu görüyorum,” uyarısı eşliğinde, “Kahrolsun emperyalizm” diye haykırmadan…

“Ortadoğu haritası, Osmanlı Devleti’nin çekildiği günden beri kan ve barut kokuyor!”[47] türünden hegemonik dayatmalardan vazgeçmeden…[48]

“Ortadoğu’nun kadim geleneği… iktidarımı tehdit etmediği sürece Filistin davası kutsaldır,”[49] riyakârlığından kurtulmadan…

Hem “Ortadoğu’da batıya dost bir İsrail’in yanına hem İsrail’e hem de batıya dost bir Kürdistan yerleştirilmesi bu ‘millet inşası’ projelerinden biri”;[50] hem de “Ortadoğu’da bir Kürt Devleti’nin ikinci İsrail olması kaçınılmazdır. Kontekstler niyetleri belirler ve onlara mührünü vurur. PKK ve Kürtçülük eninde sonunda Siyonist Kürtçülük’tür; Kürtçülük, Kürtçü Siyonizm; Kürtçü Siyonizm, Siyonist Faşizmdir,”[51] söylemli egemen ulus yalanlarını yerle yeksan etmeden…

“Din ve devlet işleri ayrıdır. Laiklik ilericiliktir, safsatasına inanılmamalıdır. Laiklik aslında Batı’nın ve Siyonizmin çıkarlarını dikkate alan, Ortadoğu halklarının ise, sınıfsal ve ulusal kurtuluşlarını örtbas etmede kullanılan bir yaklaşımdır… Bu nedenle Türkiye’de laikliği reddetmek, karşı-devrimci özünü görmek gerekir,”[52] pragmatizmiyle laikliğe sırt dönmeden çözüm için ileri adımlar atamayız.

Bu yolda Halil Cibran’ın, “Yenilgi, yenilgim, benim ölmez cesaretim,/ sen ve ben fırtınada birlikte güleceğiz;/ ve biz ikimiz, derin mezarlar kazacağız/ içimizde ölmekte olanlara;/ ve tutunacağız, tüm gücümüzle,/ güneşin karşısında;/ ve de tehlikeli olacağız,” uyarısını kulaklarına küpe edenler için çözümsüzlük bir “kader” değildir!

Yeter ki Jiddu Krishnamurti’nin, “İnsan olarak her birimiz dünyada olup biten her şeyden sorumluyuz: savaşlardan, kargaşadan, gerek içimizde gerekse dışımızda süren çatışmadan. Her birimiz sorumluyuz, ama çoğumuzun bu sorumluluğu hissettiğinden kuşkuluyum. Belki düşünce planında, lafta bunu kabul ediyoruz ama Vietnam veya Ortadoğu’da süren savaşa karşı, Doğu’daki açlığa karşı ve tüm sefalete, bölünmelere ve çatışmalara karşı gerçekten sorumluluk duyuyor muyuz? Bundan kuşkuluyum,”[53] uyarısıyla irkilip; “Avrupa’da Katarlar, Trakya’da Begomiller, Ege’de Bedreddiniler, Orta Anadolu’da[54] Ahiler, Kalenderiler, Azerbaycan’da Hurufiler, Irak’ta, Suriye’de Ortadoğu’da Karmatiler’in ardılları; hepsi aynı fikirleri savunurlar. Kendi yaşadıkları bölgelerdeki sultanlara ve saraylara karşı çıkıp, ortaklaşacı bir mülkiyet çerçevesinde yarin yanağından gayrı her şey ortak anlayışını savunan gruplardı,”[55] gerçeğini anımsayabilelim…

1. AYIRIM: ORTADOĞU’NUN “GÜNCEL” HÂLİ

Nuray Mert’in, “Ortadoğu’da yine bir uğursuz siyaset yoluna girildi.”[56] “Kısacası, Ortadoğu’yu yeni felaketler bekliyor,”[57] diye betimlediği coğrafyanın başat ekseni -nihai kertede- “ABD-Rusya kapışması”yken;[58] yalanlar ve manipülasyonlar üzerinden, kirli (ve büyük) çıkarlar adına, zengin su ve enerji kaynakları için etnisiteler, dinler, mezhepler üzerinden örgütlenen bir kaosun yaşa(tılı)nıyor olması bir sürpriz değildir.

Kolay mı? Marmara Grubu Vakfı Başkanı Akkan Suver’in, “Avrasya artık coğrafya değil bir strateji,” dediği tabloda;[59] Peter Hopkirk, ‘Büyük Oyun’ ile ‘İstanbul’un Doğusunda Bitmeyen Oyun/ On Secret Service East of Constantinople: The Great Game and the Great War’[60] başlıklı iki yapıtında da “büyük güçlerin” Ortadoğu, Kafkaslar ve Orta Asya’daki paylaşım serüvenini anlatırken “Tarihin aslında bir tekerrürden ibaret” olduğunu söylüyor; “İnsan gazete başlıklarına bakarken yüzyıl öncesinden bu yana fazla bir şeyin değişmediğini görüyor. Büyük oyun hâlâ güncelliğini koruyor” diyor…

Evet yüzyıllık reklam arasından sonra şimdi aynı oyun Ortadoğu’da yeniden sergileniyor. İngiltere’nin yerine ABD’yi koyduğumuzda yüzyıl öncesinin “paylaşım savaşlarının” aynı topraklarda, aynen olduğu gibi devam ettiğini görüyoruz.[61]

“Arap (Yalancı) Baharı”nı[62] müteakip, Suriye’ye, oradan da Körfez ile Yemen’e ulaşan girift alt üst oluş müthiş bir paylaşım fırtınasıdır.

Örneğin Suriye; bugün için bölgesel ve uluslararası siyasetin merkezi. Orada olup biten her şey başta bölgesel ülkeler olmak üzere dünyanın tüm büyük ülkelerini ilgilendiriyor ve etkiliyor.

ABD laboratuarında üretilen IŞİD bunun en somut verisiyken; Suriye ile Irak’taki Alevî, Şiî ve Sünnî düşmanlık tüm bölgeyi etkiliyor. Ve tehlikeli bir nefret dalgası estirilirken; daha etkileyecek gibi görünüyor.

Gelecek karanlık ve öngörülemezken; başta Suudi Arabistan olmak üzere Körfez ülkelerinden Yemen’e, Ortadoğu’daki kaos çok nettir.

Suudi Arabistan’da Kral Abdullah’ın ölümü ve yerine Selman’ın geçmesi bu ülkenin geleceğini tartışmaya açarken; Selman 34 yaşındaki oğlu Muhammed’i Savunma Bakanı ve Veliaht’ın veliahtı yaparak ABD patentli bir planı örgütlüyor. Suud ailesi içinde kavga çıkaran operasyon ABD tarafından yönetiliyor.

Ayrıca Katar’ın 36 yaşındaki genç emiri Temim bin Hamad es-Sani de yıllık 200 milyar dolarlık petrol ve gaz parasına güvenerek ABD’ye “Ben size daha iyi hizmet ederim” deme modunda. Temim’in arkasında Amerikan Yahudi lobileri ve İslâm âleminin en büyük Sünnî ülkesi AKP’li Türkiye var. Suudiler ise dengeyi kurmak için Katar ve Türkiye’nin adamı Müslüman Kardeş Mursi’yi deviren Sisi’yi destekliyor. Katar, Suudi Arabistan, Mısır ve Türkiye’nin Sünnî olması ise ayrı bir çelişki.[63]

Söz konusu tabloda görünen o ki, “Ortadoğu mevzusu siyasi ve jeopolitik olarak Irak ve Suriye sahalarındaki gidişata bağlı”yken;[64] buna bir de “Körfez’deki fırtına”[65] eklenmelidir.

Tüm bunlar Sünnî-Şiî eksenli yarılmalarmış gibi sunulup, tezgâhlanırken unutulmasın: Emperyalizmin işbirlikçisi Arap rejimleri varlıklarını sürdürmek için İslâm’ın tarihsel bölünmüşlüğünü hep canlı tuttular

Örgütlü dinlerin hepsinde var mezhepçilik. Hangi nedenle ortaya çıktıklarının artık bir önemi yok çünkü bugün mezhepçilik dendiğinde ötekine duyulan nefret, ayrımcılık gibi kavramların tanımlandığı bir form geliyor aklımıza.

Suudi Arabistan Krallığı İslâm dünyasındaki mezhep savaşlarının en büyük kışkırtıcısı durumunda. Prens Bender bin Sultan diye “derin” bir adamları vardır bu Suudilerin. ABD’de ülkesinin elçisiydi. “Şiîlerin Allahım bize yardım et diyecekleri günler yakındır. Milyonlarca Sünnî bıktı onlardan” dediğini söylerler. ‘The New York Times’ yakın bir zamanında bazı gizli belgeler yayınlanmıştı. O belgelere göre Suudi palavra krallığı Şiî olduğu için nefret ettiği İran’a karşı İsrail’le bile işbirliği yapmış. Böyle bir beladır mezhepçilik. Şimdi de yine mezhepçi nedenlerden ötürü Yemen halkına kan kusturuyor ABD ile birlikte. Suriye’de El Nusra’sından Ahraru Şam’a kadar kanlı ne tür Sünnî grup varsa hepsinin destekçisi aynı zamanda. Suudi Arabistan’da da ciddi bir Şiî nüfus var. Ülkenin zenginliğinden yararlandırılmayan kesimlerdir bu Şiîler. 2016 yılı başında ülkenin en önemli Şiî liderlerinden Nimr el Nimr’i de asmıştı Suudiler.

Mezhep çatışmaları, artık bu çatışmalara yol açan dini gerekçelerden farklı nedenlerle sürdürülüyor durumda. İslâm coğrafyasındaki sınıfsal, ekonomik birçok sorunun örtülmesine yarayan bir araç yani…[66]

Ortadoğu’daki soru(n)lar daha da derinleşip, yaygınlaşma eğilimindeyken; tansiyon daha yükselecek!

Çünkü sürdürülemez kapitalizmin III. Büyük Buhranı militarist birikimi daha “olmazsa olmaz” kılıyor; bu da yeni savaş dalgasını körüklüyor.

Uluslararası paylaşım kavgası derinleşirken; Donald Trump’lı ABD’nin hedef ve yönelimleri Ortadoğu’yu Amerikanın hinterlandına dönüştürmek (veya çıkarlarına uygun hâle getirmek) için İran hedefini öne çıkarıyor; Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıyıp, “Cehennemin kapılarını açıyor”!

Bu noktada Galatasaray Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden Doç. Dr. Ali Faik Demir’in de ifade ettiği gibi, “ABD’nin dünya genelinde stratejileri var ama bunlar mutlak değişmez değil. Konjonktüre göre kimi kullanıp kimi kullanamayacağını seçiyor. O yüzden ABD’nin mutlak bir Ortadoğu’da şu şöyle olacak bu böyle diye bir şeyi yok. Dönemlik, çıkarına ilişkin strateji izler. Gerektiğinde karşı olanları zayıflatmaya çalışıyor. O nedenle adı ne olduğundan daha çok, ABD Ortadoğu’yu hayati alan olarak götürüyor. Burada enerji dahil olmak üzere stratejileri önemli. O nedenle etkin olacağı bir tablo istiyor. Bu tablo Kürtleri ya da Arapları kurtarmaksa o veya başkası, denklem değişebiliyor. Burada şu devlet kurulsun gibi öyle net tablosu da olmayabiliyor. Bazen kimi devletin üniter kalmasını da isteyebilir, güçlü kalmasını da… Özetle politikası kendine bağımlı, kendisine düşman olmayacak, orada kendi çıkarlarını koruyacak sistemlerin kalması…”[67]

Yani ABD’de Donald Trump yönetimi ile birlikte; ‘liberal demokratik değerleri’ yayma iddiasıyla uluslara yıkım getiren açık/ örtülü savaşlar ve rejim değişikliği gündeminin nihayete erebileceği hayali kuranların kâbusa uyanması için her koşul artık mevcut. Trump’ın dış politikasında, Britanya, Japonya ve İsrail liderlerini içeren ilk kabulleri, ‘radikal İslâm’ın membaı olarak eleştirdiği Körfez’in Vahhabî/ Selefî monarşilerine göz kırpması, ABD müesses nizamının ittifak sisteminde çekileceği yeri gösteren zigzaklar, açık işaretler.[68]

“Nasıl” mı? Donald Trump için Ortadoğu’da ideal lider, Mısır lideri Abdülfettah el-Sisi. Bunu gizlemiyor, söylüyor, gösteriyor![69]

Donald Trump yönetiminin bu coğrafyadaki öncelikleri, İsrail’in güvenliğini sağlamak, İran’ın etkisini azaltmak ve en önemlisi, radikal İslâmla mücadeleyi bölgesel politikaların merkezine oturtmaktır.

Kaldı ki Donald Trump ile İsrail yanlısı yeni muhafazakâr ekip ile İsrail, öteden beri ABD’yi İran’a saldırtmaya çalışıyor. Bunun bir parçası olarak da Suudi Arabistan’ı İran’a karşı savaş açmaya teşvik ediyor.

Söz konusu tabloda Suudi yöneticileri de hem Donald Trump hem de İsrail’e güvenerek, Fars milliyetçisi ve Şiî temsilcisi olarak gördükleri İran’a karşı topyekûn bir savaş açmışlardır. “Kısaca kabadayı tüccar Trump, Sünnî Vahabi İslâm ile Arap milliyetçiliğinin temsilcisi gibi görünen maceracı Suudi Veliahtı Muhammed bin Salman (namı diğer MbS) ve militarist İsrail’in çeşitli hesapları tek ortak noktada toplandı: İran’a saldırı.”[70]

II.1) SUUDİLER FASLI

Suudi Arabistan öncülüğündeki Arap ülkelerinin dışişleri bakanları, 19 Kasım 2017’de Kahire’de düzenlenen olağanüstü toplantıda İran ve Lübnan’daki müttefiki Hizbullah’ı hedef alarak İran’ın bölgedeki nüfuzuna karşı koymak için ortak cephe oluşturulması çağrısında bulundu. Toplantıda İran’ın Ortadoğu’ya müdahalelerine karşı koyma yöntemleri ele alındı.[71]

Tam o günlerde Suudi Arabistan’da TV’de defalarca izlediğimiz ‘Baba’ filmi yeniden sahnelendi. Hatırlanır, güç, ‘Baba’ Vita Corleone’den genç ve hırslı oğlu Michael Corleone’ye geçerken, “rakip baba”lar bir otel odasında toplu hâlde taranarak yok edilir.

Corleone ailesi böylece Amerikan mafyasının “rakipsiz başı” olmuştur. Marlon Brando’nun oynadığı yaşlı “Don Vito”dan bin kat acımasız çıkan gözü kara Michael Corleone, artık “Babaların Baba”sıdır.

Suudi Arabistan’ın 32 yaşındaki genç velihatı MbS, akıllara hep Michael Corleone’yi getiriyor.

82 yaşındaki yaşlı ve bunadığı söylenen “baba Selman”dan tahtı bugün yarın devralması beklenen MbS haberleriyle her karşılaşışımda, gözümün önünde beş yıldızlı bir otelin özel toplantı salonunda birlikte katledilen “rakip babalar”ın akıbeti canlanıyor.

MbS de Michael Corleone gibi sonuçta Ortadoğu’da rakipsiz “babaların babası” olmak istiyor…

En az oğul Corleone denli hırslı olduğu anlaşılan Suudi velihat prens de, rakip gördüğü prensleri “tarihi bir ilk”le toplattı. Henüz onları imha etmese de, Riyad Ritz Carlton’da rehin ve tutsak aldı. Sonra “mafya raconuyla” rehinlerin mallarına, finans kaynaklarına ve banka hesaplarına el koydu.

Yetmedi. Lübnan Başbakanı Saad Hariri, ardından apar topar Beyrut’tan “uçuruldu”. Her ne kadar Lübnanlı lider “Ben aslında serbestim” dese de, uluslararası bilmece nihayet Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un diplomatik atağı ile çözüldü.

Burada bir parantez açıp ekleyelim: “Veliaht Muhammed bin Selman’ın Katar’ı izole etmede başarısız kalan, dolayısıyla İran’ı güçlü kılan Suudi başarısızlığını, Yemen’de girdiği çıkmazdan çıkması zor olan Suudi stratejisizliğini ABD yardımıyla lehine çevirecek manevralara ihtiyacı var. Katar’da, Yemen’de geriletemediği İran’ı Lübnan’da geriletebilmek için şimdi bu talihsiz ülkede kışkırtıcı bir rol üstlenmiş bulunuyor…

Muhammed bin Selman’ın ‘savaşı Lübnan’a taşıyacağız’ demiş olması Hizbullah’ı yok etmekte kararlı olan ABD-İsrail planına Suudi katkısının da ekleneceği anlamına geliyor. İsrail’in tarihinde ilk kez yüz uçaklı bir filoyla 9 Kasım 2017’de Lübnan hava sahasına yakın bölgelerde gerçekleştirdiği hava tatbikatı Lübnan için ciddi bir gözdağı. Suudilerin Lübnan iç siyasetini karıştırmaya yönelik Hariri krizi ile İsrail’in silahlı tehdidinin zamanlaması bu açıdan çok dikkat çekici.”[72]

Ortadoğu senaryoları artık Hollywood senaryolarına rahmet okutuyor. Bölgede hep palmiye kadar çok diktatör oldu. Diktatör görmeye çoktan alışığız. Ama artık bu “babalar raconu” ile işleyen bir başka eşik. Bu yeni “babalar siyaseti” döneminde, Ortadoğu’da IŞİD sonrası etabın ittifakları şekilleniyor. Post-IŞİD dönemde mesela yepyeni bir Riyad-Paris-Beyrut üçgeni boy veriyor.

Bitmedi. İsrail Genelkurmay Başkanı General Gadi Eisenkot, gene bir ilke imza atarak Suudi medyasına konuşuyor ve verdiği demeçte “İran Şiî hilaline karşı Suudilerle bir büyük ortak strateji oluşturmanın öneminden” bahsediyor.

Bu amaçla Tel Aviv’in “Suudi Arabistan’la her türlü istihbarat paylaşımına hazır olduğunu” duyuruyor. Dahası var… Yeni ortamın mimarisini inşa eden ismin Trump’ın damadı Jared Kushner olduğu anlaşılıyor. İsrail Başbakanı Netanyahu ile yakın ve özel ilişkileri olan “Yahudi damat” Kushner Suudi tahtına çıkacak MbS’yle de aynı zamanda “kanka”.

‘The New York Times’, komşu kapısı yaptığı Suudi Arabistan’ı Ekim 2017’de ziyaret eden Kushner’in Washington diplomasisini Ortadoğu girişimlerinden hiç haberdar etmediği için “kara delik” diye anıldığını yazıyor. Ortadoğu’da dengeler özetle “kara deliğe” emanet.

Özetle bölgede IŞİD bitse bu defa bir “kara delik” beliriyor ve velhasıl bela bitmiyor. Çok uzun süre de bitmeyecek.[73] Çünkü ABD Başkanı kol kola girdiği Suudi Kralı Salman’la İran’ı, Ortadoğu’daki bütün belaların başı, “çıbanbaşı” ilan edip, tez elden yalnızlaştırılmasını istiyor.

Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman, İran’ın Yemen’deki milislere roket sağlamasının “doğrudan askeri saldırı” olduğunu belirtip;[74] Ortadoğu’da yeni bir “şer ekseni” oluşurken; yıllardır İran’ı zaten hedef olarak gören Suudi Arabistan rejimine böylelikle yepyeni bir “yeşil ışık” yakılmış oldu.[75]

Bu yolda “Suudi Krallığı’ndaki Vahhabî dini kurumsallaşması açısından ‘sapkın’ sayılan Şiîler sistematik ayrımcılığa uğruyorlar”ken;[76] Suudi Arabistan, İran’ın Ortadoğu’daki “tehlikeli” hamlelerine karşı dünyaya çağrıda bulundu. Dışişleri Bakanı Adil el-Cübeyr, resmi temaslarda bulunmak üzere Riyad’a gelen ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ile bir araya geldi.[77]

John Kerry ile ortak basın toplantısı düzenleyen Adil el-Cübeyr, “Dünya ülkelerinden, İran’ın Bahreyn, Yemen, Suudi Arabistan, Suriye ya da Irak’taki olumsuz müdahaleleri, teröre destek vermesi, mezhep temelli fitne ateşini yakması ve Hürmüz Boğazı’ndaki deniz ulaşımı üzerinde oluşturduğu tehlikeye karşı güçlü tedbirler almasını talep ediyoruz ve bu yönde talepte bulunmaya devam edeceğiz,” dedi![78]

Bunda şaşırtıcı hiçbir şey yoktu. Çünkü Donald Trump, Suudi Arabistan ziyaretinden sonra yaptığı ilk konuşmada İran’ı dünyaya ve bölgeye terör ihraç eden, bölgede mezhepçiliği körükleyen ülke olarak hedef tahtasına oturtarak, ABD’nin yeni Ortadoğu politikasının İsrail’in güdümünde olacağını adeta ilan ediyordu.

Kolay mı? İsrail Enerji Bakanı Yuval Steinitz, Suudi Arabistan’la işbirliği için iletişim kurduklarını “resmen” doğrularken;[79] İsrail Savunma Bakanı Avigdor Lieberman da, Körfez’in Riyad liderliğindeki Sünnî ülkelerine, İran’a karşı NATO tipi ittifak kurmayı önerdiğini açıkladı.[80]

İsrail ve ABD’nin yeni Ortadoğu projesinde Suudi Arabistan’ın 32 yaşındaki veliaht prensi Muhammed Bin Salman’ın güvenilir bir ortak olacağı Donald Trump’ın bu ziyaretinden sonra açıkça ortaya çıkmış ve Prens’in ABD ile yaptığı anlaşmalar gereğince harekete geçmesi beklenmeye başlanmıştı.

Donald Trump ise Suudi Arabistan’da gerçekleştirdiği silah satışıyla, ABD ekonomisine, özellikle de silah sanayisinde yarattığı yeni imkânlarla, Başkanlığını kanıtlamak için bir vesile yaratmış oldu.[81]

Nihayet felaketin eşiğindeki Yemen bir ABD-Suudi işbirliğinin eseridir ve maliyeti çok yüksektir.

BM İnsani İşlerden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı Stephen O’Brien Yemen’deki durum konusunda uluslararası toplumu, “Kriz gelmiyor, hatta baş gösteriyor da diyemeyiz. Kriz burada, gözlerimizin önünde ve sıradan insanlar çok ağır bedel ödüyor. Kötü olan şu ki, açlık tehdidi çatışmalar nedeniyle artıyor ve şiddetleniyor. Yemen kuraklıkla karşı karşıya değil. Yemen’de kıtlık yoktu. Eğer çatışmalar olmasaydı kıtlık, sefalet, hastalık ve ölümler de olmazdı,” diye uyardı…

Yemen halkı, uzun süredir devam eden çatışmaların tetiklediği gıda sıkıntısı ve salgın hastalıklarla kırılıyor. BM İnsani Yardım Şefi Stephen O’Brien, ülkenin şu anda dünyanın en büyük gıda güvenliği krizi ile karşı karşıya olduğunu, 55 bini aşan kolera vakası ile tam bir kısır döngünün içine girdiğini dile getirdi.

BM, artan tehdit nedeniyle ülkede 17 milyona yakın insanın gıdaya ulaşma sıkıntısı yaşadığını, bunlardan 7 milyonunun ise açlığın eşiğinde olduğunu kaydetti.[82]

UNICEF, savaşın sürdüğü Yemen’de açlık sorununun felaket boyutlarına ulaştığını, 1.5 milyon çocuğun yetersiz beslendiğini, 370 bin çocuğun açlık çektiğini duyurup, “Korkunç bir durum var. Yeterli yiyeceği olmadığı için çocuklarının gözleri önünde kayıp gitmesini gören annelerin hâli kalbinizi paramparça ediyor,” dedi.[83]

Bölgenin en fakir ülkesi olarak bilinen Yemen, iç savaşın başlamasından önce gittikçe büyüyen gıda ve su kıtlığıyla karşı karşıyaydı. BM verileri, nüfusun yüzde 80’inin acil insani yardıma gereksinimi olduğunu ve yine nüfusun yüzde 40’ının günlük 2 dolardan az bir gelirle temel gereksinimlerini karşılamaya çalıştığını söylüyor.[84]

Bunlar yetmezmiş gibi savaş mağduru Yemen’de bir yılda ikinci kolera salgını baş gösterdi. 27 Nisan-13 Mayıs arasında en az 180 kişinin kolera nedeniyle öldüğü, salgından 8 bin 500’ün üzerinde Yemenli’nin etkilendiği açıklandı.[85]

İşte bu ilişkiler ağında “Suudi Arabistan’da Saray Darbesi”[86] gerçekleştirildi.[87]

II.2) “YENİ DURUM”

“Yeni Durum”da Ortadoğu’da IŞİD öncesine göre çok daha karmaşık, patlayıcı bir karışım şekilleniyor.

İran’ın Irak yönetimi üzerindeki etkisi arttı, Suriye’de, Şam yakınında bir hava üssü ve Akdeniz’de bir deniz üssü inşa etme (BBC), mineral ve maden çıkartma imtiyazları elde etme konumuna geldi.[88] Hizbullah savaşçıları, cephe savaşları konusunda deneyimlerle, büyük olasılıkla yeni silahlarla Lübnan’a dönüyorlar. Şimdi Hizbullah, artık tüm dikkatini, enerjisini Lübnan iç politikası üzerinde yoğunlaştırabilecek. Böylece İran’ın, Suriye’de kalcı bir varlık oluşturmuş olmanın yanı sıra, biri Suriye diğeri Lübnan üzerinden Akdeniz’e ulaşan iki koridoru etkisi altına aldığı söylenebilir.

IŞİD yenildi, kadrolarının bir kısmı Libya’ya kaymaya başladı, bir kısmı da Sina Yarımadası’ndaki gruba katılıyor. Mısır rejimi şimdi daha ağır bir güvenlik sorunuyla karşı karşıya. Mısır’ın, Gazze’de Hamas ile ilişkilerinin ötesinde yeni bölgesel, özellikle İran’ı hedef alacak Suudi projelerine aktif olarak katılmaya istekli olmayacağını düşünebiliriz.

Gazze’de Hamas, Batı Yakası’ndaki Filistin yönetimi yeniden bir birlik süreci inşa ederken, Hamas’ın İran’a Abbas’ın ABD/Suudi rejimine yakınlığı, resmi daha da karmaşıklaştırıyor.

Suriye ve Irak’ın Kürt bölgelerindeyse resim adeta bir mayın tarlası gibi. Örneğin, ABD destekli, Kürt ve Arap savaşçılarından oluşan Suriye Demokratik Güçleri IŞİD’i Rakka’dan çıkardılar, kente yerleştiler. Buna karşılık, İran’da “Yüce Lider”in baş danışmanı, Ali Akber Velayeti, Suriye güçlerinin en kısa sürede Rakka’yı kurtaracaklarını söylüyor. ABD destekli güçler ile Rusya destekli güçlerin doğrudan savaşma riski artıyor. Kürtlerin, hem Irak’ta hem de Suriye’de şekillenen, “yine ihanete uğradık” algısının tetikleyeceği tepkileri öngörmek de kolay değil.

Suudi rejiminin başındaki Prens Salman, İran’ın, Suriye ve Irak’ta durumunu konsolide etmesinden, Lübnan ve Gazze’ye kadar uzanan hegemonyasından çok huzursuz. Ancak, Salman rejimi Yemen’deki vekâlet savaşının bataklığından çıkamıyor. İran’la doğrudan bir savaşı göze alamıyor. Onun yerine, Lübnan’da Hizbullah üzerinden İran’a karşı yeni bir cephe açmak istediği anlaşılıyor.

Salman rejimi, Lübnan Başbakanı Hariri’yi, önce istifa ettirdi sonra ev hapsine kapattı. Füze olayından sonra, adeta Lübnan ile Hizbullah’ı özdeşleştirerek, Lübnan’ın ülkesine savaş açtığını iddia etti; arkasından tüm vatandaşlarından Lübnan’ı terk etmelerini istedi.

Ancak, Suudi rejimi, Hizbullah’a yönelik bir askeri operasyonla bu kez Lübnan’a saplanmayı göze alacak gibi görünmüyor. Buna karşılık Lübnan’da, İsrail müdahalesini kışkırtacak bir durum yaratmaya çalışıyor. ABD’nin eski İsrail elçisi, Obama döneminde Ulusal Güvenlik Konseyi’nde BOP Direktörü Daniel Shapiro’nun ‘Haaretz’deki yorumunda vurguladığı gibi, “Suudi rejimi Lübnan’da pis işlerini İsrail’e yaptırmayı planlıyor”.

Shapiro’nun uyarılarına ek, İsrail’de kimi savunma uzmanları, Hizbullah’la yaşanacak bir savaşın bu kez her iki taraf açısından çok daha yıkıcı olacağını, Suudilerin provokasyonuna gelmekten kaçınmak gerektiğini[89] düşünüyor.

İsrail yönetimi de İran’ın Suriye’de kalıcı bir varlık oluşturmasını istemiyor. Bölgede İran karşıtı, İsrail’i de içerecek bir ittifaka, bu bağlamda Suudilerin İsrail’e yaklaşmasına, iki ülkenin diplomatik ve istihbarat birimleri arasında gelişen işbirliğine olumlu bakıyor. Suudi rejiminin İran, Hizbullah karşıtı söylemlerini, Yemen’den atılan füze olayında olduğu gibi destekliyor.

Bu sırada İsrail, askeri kapasitesini, ABD, Almanya, Fransa, İngiltere, Hindistan’ın katıldığı büyük hava savaş oyunlarıyla artırmaya devam ediyor. ‘Haaretz’de bir yorum, “her iki savaş oyununun da aslında bir Hizbullah savaşı simülasyonu olduğuna” işaret ediyordu.[90]

Bu tablo, Birinci Dünya Savaşı öncesi dönemi andırıyor; elbette tıpa tıp değil. Yani Ortadoğu’da durum şimdi daha da karmaşık ve bir o kadar da tehlikeli…

“Ortadoğu’da ‘vekâlet savaşları’ yerine, büyük ülkeleri içine çeken bir Şiî-Sünnî mezhep savaşı ihtimali, dün olduğundan daha fazla.”[91]

Hem de ABD Dışişleri Bakanı Rex Tillerson’un, İran’ı Orta Doğu’da Amerikan çıkarlarını hedef almakla ve provokasyonla suçlayarak, “İran kontrol altına alınmazsa Kuzey Kore’nin izinden gidebilir,” diye haykırdığı koordinatlarda…[92]

III. AYIRIM: T.“C” (REALİTESİ) VE KÂBUSLARI

Sykes Picot’nun fiilen nihayete erdiği Ortadoğu’da T.“C” (realitesi) kâbuslarıyla cebelleşip, yüzleşirken; bu bir sonun başlangıcından başka bir şey değildir.

Dönemin Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş’un, “Türkiye bölgede çok ciddi bir makas değişimine gidiyor,”[93] demek zorunda kaldığı büyük basınç(lar), T.“C”nin “kırmızıçizgileri”ni yerle yeksan edip, pembeleştirirken; neo-Osmanlıcı eğilimler karaya oturmaktadır.[94]

Çünkü Hüsnü Mahalli’nin daha önceleri ifade ettiği üzere, T.“C”nin “Suriye’deki süreci Suudi Arabistan, Katar ve Amerika ile yürütürüm,” dediği takdirde; karşısında İran-Rusya ve Suriye ordusunu bulacağına dair uyarısının[95] gerçekleşmesiyle birlikte; İran-Rusya (ve dolayısıyla Suriye) eksenine yanaşma devreye girdi.

Ortadoğu’daki Kürt gerçekliğinden kaynaklanan bu manevrayla, “Astana sürecinin dikenli yollarına düştü.”[96]

Ancak burada asli bir soru(n) söz konusuydu: Onu da Murat Yetkin, “Oyunu Rusya kurdu, Türkiye şerhi koydu, İran memnun,”[97] diye formüle ediyordu!

Bu neo-Osmanlıcı T.“C” politikası(zlığı)nın iflas belgesiydi. Çünkü Moskova’da Türkiye, Rusya ve İran Dışişleri Bakanları tarafından açıklanan “ortak bildiri”nin 5. maddesine göre, “İran, Rusya ve Türkiye Suriye hükümeti ile muhalefet arasındaki muhtemel anlaşmanın müzakerelerinde garantör olmaya ve kolaylaştırmaya hazır olduklarını ifade ederler,” deniyordu.

Hâlbuki Suriye’de iç savaşın başladığı Mart 2011’den beri Türkiye bütün önceliği “Esad’ın gitmesine” vermiş, bu konuda Batılıları bile geride bırakmıştı. Hatta “değerli yalnızlık” sözü, bunu savunmak için söylenmişti.

Şimdi Ankara, Suriye’deki muhaliflerin Esad hükümetiyle yapacağı anlaşma görüşmelerinin “garantörü” oluyor, Moskova ve Tahran’la birlikte…[98]

Böylece “Türkiye’yi yöneten siyasal İslâmcı akıl, Rusya ve İran ile Astana sürecinde Suriye’nin ‘egemenlik ve toprak bütünlüğünün’ garantörü”[99] oluvermişti (Esad rejimini yıkmak için elinden geleni ardına koymamasına rağmen)!

Bu kadar da değil; neo-Osmanlıcı T.“C” politikası(zlığı) İran’la da müttefik oluverdi!

İran lideri Ayetullah Ali Hamaney’in başdanışmanı Ali Ekber Velayeti’nin, Türkiye’nin Fırat Kalkanı Harekâtı’nı hedef alarak, “İzinsiz şekilde Irak ve Suriye’ye girenler buradan çıkmalıdırlar. Ya kendileri çıkar ya da Irak ve Suriye halkı onları çıkarır,” demesine;[100] veya Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın İran’ın bölgedeki politikasını eleştiren ifadeleri üzerine İran Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Merziye Afham’ın, Erdoğan’ın İran konusunda sarf ettiği sözlerinin “Teamüllere aykırı ve uygunsuz olduğunu” ifade etmesine[101] ya da buna benzer şeylere karşın!

Ya Rusya?[102]

Eski Moskova Büyükelçisi Kurtuluş Taşkent’in, “Doğru olan yapıldı”[103] dediği yakınlaşma ile Verda Özer’in, “Rusya ve İran’la yaptığımız üçlü mutabakat, bu endişeyi de beraberinde getirdi: “Suriye politikamız Rusya’nınkine yaklaştı. Yoksa Moskova’nın eline mi düştük?”[104] haklı sorusu gündemdedir.

Tıpkı Şanghay İşbirliği Örgütü’ne yanaşılması gibi![105]

Bu ve benzeri hâller elbette ABD tepkisine ya da önlemlerini devreye sokacaktı ve soktu da!

ABD Başkanı Donald Trump’ın, “Suriye’de kesinlikle güvenli bölgeler oluşturacağım” açıklaması; Ankara’da güvenli bölgenin Kürt kuşağının kurulmasına yol açabileceği endişesini körükledi.[106] Çünkü Mustafa Pamukoğlu benzeri kafalara göre, “ABD kesinlikle Kürt devleti kurulmasını istiyor”du.[107]

Bu tabloda ABD ile T.“C” arasındaki soru(n)ları, ABD’nin en yetkili isimlerin başında gelen IŞİD’le Mücadele Özel Temsilcisi Brett McGurk’in, “Suriye’nin Türkiye sınırında bulunan İdlib bölgesindeki El Kaide yapılanmasına” ilişkin Türkiye’yi suçlayıcı ifadeleri yeterince net olarak ortaya koyarken;[108] Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da, “ABD bizim için çok önemli bir müttefik. Her alanda işbirliğimiz var. Ama bir gerçek var şu anda; güven bunalımı” diyebiliyordu.[109]

Kolay mı? ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence, T.“C”yle ilişkileri geliştirmekten yana olduğunu söylerken, aynı zamanda Suriye’de “ittifak yapılacak en önemli gücün Kürtler olduğunu” belirtti. Adalet Bakanı Jeff Sessions, 21 Ağustos 2016’da, “Türkiye, İslâmcı ideolojiye doğru kayıyor. Bu çok tehlikeli, devam etmemesini umarım,” diyordu…

Özetle T.“C”nin genelde Ortadoğu ve özelde Suriye’deki Kürt hareketliliğine karşı tutumu herhangi bir sonuç almanın ötesindedir.

Örneğin Fırat Kalkanı harekâtıyla Ankara istediği hedeflere ulaşamadan operasyonuna son verdi. 1974 Kıbrıs harekâtından sonra TSK’nin yaptığı en uzun süreli sınır ötesi harekâtı Fırat Kalkanı, 24 Ağustos 2016’da başladı ve 7 ayın sonunda durdu. Ankara’nın 5 bin kilometrekare hedefiyle başladığı ve YPG/PYD’nin Fırat’ı geçmesini önlemeyi hedefleyen harekâtta yaklaşık 3 bin T.“C” askeri Suriye toprağında görev yaptı. T.“C”, TSK öncülüğündeki ÖSO güçleriyle Suriye sınırında 2 bin 15 km karelik alanı kontrol ederek IŞİD ve YPG’den arındırılmış bir bölge oluştursa da Mınbiç’e gidemedi; Tel Rifat bölgesine ilerleyemedi. Rusya, ABD ve rejimin önünü kestiği operasyonun geleceğine ilişkin belirsizlik sürmekteyken;[110] Fikret Bila, “İkinci Kuzey Irak riski”nin altını çizmektedir.[111]

Saygı Öztürk’ün, “Amerika, Rusya ve İran bir olup sınırımızda özerk devlet kuruyor,”[112] diye haykırdığı durumda T.“C” açısından vahimdir.

Çünkü “Kremlin, ‘Suriye’de özerk Kürt bölgesi kurulmasını önermedik’ dedi demesine. Ama diğer yandan, Rus diplomatların Astana’da dağıttığı ‘Suriye anayasası’ taslağında Kürt özerkliğinden söz ediliyor. Kaldı ki PYD’nin Moskova’daki ofisi de yerli yerinde duruyor. Dolayısıyla Rusya’nın bu konuda Türkiye ile aynı çizgide olduğunu söylemek zor. Bu da geriye Türkiye’nin bu konuda yanında olabilecek tek bir aktör bırakıyor: Ülkesinin kuzeyinde[113] Kürt özerkliği istemeyen Esad.”[114]

Tam da bunun için Suriye’nin toprak bütünlüğünün önemini vurgulayan Başbakan Binali Yıldırım, “Eğer Suriye bölünürse bu iş bugünkünden daha beter olur. Orada YPG ve PYD’nin faaliyetlerine müsamaha gösterilmesi bizi rahatsız ediyor,” deyiveriyordu.[115]

III.1) SURİYE GERÇEĞİ

Devlet Başkanı Beşar Esad’ın, Suriye’nin terör kurbanı olduğunu belirterek “Yaşadığımız iç savaş değil. Bir savaş. Yeni bir tür savaş. Ülkede onbinlerce cihatçı var. Yasadışı teröristlerin yüzde 80-90’ı El Kaideci,”[116] diye tarif ettiği ve sadece 2013 yılı rakamlarıyla 23 milyon insandan 9.3 milyonu yardıma muhtaç olduğu[117] veya ‘Avrupa-Akdeniz İnsan Hakları Ağı’na (EMRHN) göre, çatışmaların başladığı 2011’in Mart ayından Ekim 2013’e dek 6000 kadar kadının tecavüze uğradığı.[118]

Yine ‘Suriye Politika Araştırma Merkezi’nin (SCPR) 2016 yılı raporuna göre, savaşta ülke nüfusunun yüzde 11.5’i öldü; yaralananların sayısı 1.88 milyon oldu; 470 bin kişi yaşamını yitirdi. Ortalama yaşam süresi 2010’da 70 iken bu, 2015’te 55.4’e geriledi. Toplamda nüfusun yüzde 45’i yaşadığı yerlerden ayrılmak zorunda kaldı. Savaş nedeniyle ulusal sağlık sistemi ve ülke alt yapısı neredeyse yok oldu.[119]

Savaşın dördüncü yılında iç savaşta 18 bin 242’si çocuk, 18 bin 457’si kadın, 11 bin 427’si işkence altında olmak üzere 176 bin 678 sivil öldürüldü.[120]

Böylesine derin ve yaygın bir yıkım eşliğinde Suriye ile ilgili gelişmeler zaman içerisinde öylesine baş döndürücü hâle geldi. Batı’nın rejim değişikliği girişimi gömüleli epey oldu. IŞİD halifeliğinin yenilgisiyle, herkes dengelere bakıyor. Genel tablo, Suriye-Rusya-İran-Hizbullah cephesinin kazanmakta; ABD-Batı-Körfez İsrail hattının kaybetmekte olduğuna işaret ediyor.[121]

Kolay mı?

Soçi’de onaylanan Suriye’nin egemenliği, yenilmezliğidir.[122]

Bunu Washington’ın Şam yönetimini etkisizleştirme çabasına karşın Fransa liderinin Emmanuel Macron, “Esad’ın alternatifi yok,”[123] derken; dolaylı da olsa, T.“C” de kabullenmek zorunda kaldı!

III.2) GÜNEY KÜRDİSTAN’DAN ROJAVA’YA KÜRTLER

Sykes Picot’un nihayete ermekte olduğu güzergâhta Kürtler için Ortadoğu’da önemli tehdit ve imkânlar devreye girmiştir.

Ceyda Karan’ın, “Türk medyasında çıkan “Kürtler şimdi yandı, PYD zorda” argümanlarına o kadar da kapılıp gitmeyin,”[124] haklı uyarısı eşliğinde “Bölge Devrimine Doğru”[125] abartılarına da prim vermeden; “ABD’nin bölgedeki yeni stratejik müttefiki Kürtlerdir,”[126] notunu düşen Ali Sirmen’in tespiti üzerine düşünülmelidir.

Kimilerinin bir hayli “abartılı” bulabilmesi mümkün olan tespite ilişkin somut verileri sıralamakta yarar var:

• Obama’nın eski Dışişleri Bakan Yardımcısı Antony J. Blinken, “Kürtleri sadece Rakka’da destekle, AKP’ye Kandil ve el Bab’da yardım et,”[127] açıklaması yaptı.[128]
• “Obama yönetimi YPG’yi IŞİD’la mücadelesinde kara gücü olarak kullanıyor.”[129]
• ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcü Yardımcısı Mark Toner, Suriye görüşmelerinde gelinecek süreç içinde, Suriyeli Kürtlerin oluşturduğu PYD’nin de masada yer alması gerektiğini söyledi.[130]
• Suriye’deki ABD kuvvetlerinin en üst düzey komuta merkezinde görev yapan General Raymond Thomas, “PKK’yi müttefik olarak gördüklerini belirtip, “PKK Marksist bir örgüt değil mi?” sorusuna “Ben onlara Marksist değil, demokrat diyorum” şeklinde cevap verdi.
• Suriye’deki Amerikan ordusu sözcüsü Ryan Dillon da PKK’nin ‘solcu’ bir örgüt olmasının önem taşımadığını, çünkü ‘cephede farkın silikleştiğini’ söyledi.[131]
• ABD Kuzey Suriye’de 10’dan fazla askeri üs tesis etti.[132]
• ABD Suriye’de kalıcılaşıyor. Demokratik Suriye Güçleri (DSG) Dış İlişkiler Sorumlusu Abdulaziz Yunus da Til Bêder bölgesinde ABD askerlerinin bulunduğunu söyledi. Suriye’de daha önce DSG’nin elindeki Kobanê, Menbiç, Rımelan, Hol ve Şedadi kentinde üs kuran ABD, bu kez Til Bêder’de şimdiye kadarki en büyük askeri üssünü inşa ediyor. ABD’nin 5 bin kapasiteli yeni üssünde ilk aşamada 100 asker bulunacak.[133]
• Associated Press’ten Lolita C. Baldor’un haberine göre, Irak’ta 5 bin 160, Suriye’deyse 503 Amerikan askeri bulunuyor.[134]
• ABD, YPG öncülüğündeki Suriye Demokratik Güçleri’ne zırhlı araçlar verdi.[135]
• ‘Foreign Policy Dergisi’nde yayımlanan iddiaya göre ABD, Suriye’de IŞİD’a karşı YPG ve benzer örgütlere 700 milyon dolarlık silah yolladı. 5 yılda 2.2 milyar dolara ulaşacak.[136]
• Demokratik Birlik Partisi (PYD) Eş Başkanı Şahoz Hasan, ABD yönetiminin, IŞİD’in elindeki toprakların geri alınmasından sonra da bu ülkedeki askerini faaliyetlerini sürdürmesi önerisini desteklediklerini söyledi.[137]
• ‘Reuters’e konuşan SGD sözcüsü Talal Silo, Washington’ın bölgede “stratejik çıkarları” için olduğu vurgusuyla, “Bizi burayı terk etmek için desteklemiyorlar. ABD bütün bu yardımları karşılıksız yapmıyor. İncirlik’e alternatifiz,” dedi.[138]
• Associated Press’e konuşan Suriye Demokratik Konseyi eş başkanı İlham Ahmed, IŞİD sonrasında Rakka’nın yönetilmesi ve yeniden inşası için ABD’nin uzun vadeli siyasi ve finansal desteğine ihtiyaç duyacaklarını belirtti.[139]
• ABD Merkez Kuvvetler Komutanı General Joseph Votel’in[140] Kobanê ziyaretinde YPG’nin ana parçasını oluşturduğu SDG’ye ağır silah sözü verip, “SDG’nin ek savaş gücüne ihtiyacı olduğunu” söyledi.[141]
• “Esad ve Suriyeli muhalifler arasında siyasi bir uzlaşma sağlanmadan hiçbir yere gitmiyoruz,” vurgusuyla ABD Savunma Bakanı Jim Mattis, “Diplomatik çözüm için uygun koşulların sağlandığından emin olacağız. Sadece askeri kısımda savaşıp, işin geri kalanında iyi şanslar deyip gitmeyeceğiz,” derken; ‘Yeni Amerikan Güvenliği Merkezi’nden Nicholas Heras ise, “ABD’nin Suriye’de askeri birliklerin varlığını sürdürme planı, IŞİD’a karşı mücadele misyonundan daha geniş bir Beyaz Saray stratejisi olan İran’a karşı mücadeleye doğru geçiş olduğunu gösteriyor” değerlendirmesinde bulundu.[142]

Yeter değil mi?

Ancak unutulmasın: Bugün(lerde) Kürtlere göz kırpan emperyalist ABD Savunma Bakanı James Mattis, YPG ile ilişiklerinin “tercihten değil zorunluluktan kaynaklanan kısa dönemli geçici bir durum” olduğunu belirtirken;[143] ABD Ankara Büyükelçiliği, Rakka’da IŞİD’in yenilmesinin ardından yapılan kutlamalarda Abdullah Öcalan’ın resminin asılmasıyla ilgili Twitter’dan açıklama yaptı. “Rakka’nın özgürlüğüne kavuşturulmasının bütün Suriyeliler için bir kazanım olduğu yönündeki tavrımız açık olmuştur” deyip; PKK’nin ‘Yabancı Terör Örgütleri’ listesinde yer aldığı hatırlatarak, Öcalan için de “Saygı görmeye değer bir şahsiyet değildir,” diye eklemişti.[144]

Ortadoğu uzmanlarından Robert Fisk’in, ABD’nin Suriyeli Kürtlerle ittifakının “kaçınılmaz olarak” son bulacağını yazarak, “Türkiye’nin önemi Kürtlerin devlet isteğine her zaman için ağır basacak” yorumunu yaptığı[145] koordinatlarda bu tehlikeye dikkat edilmeli.

Biliyorum: Kurdistan Topluluklar Birliği (KCK) yönetim kurulu üyesi Rıza Altun, ANF’ye verdiği demeçte Suriye’deki şartların ABD’yi YPG ile askeri işbirliği geliştirmek zorunda bıraktığını iddia edip, Uluslararası Koalisyonun bu ilişkiler aracılığıyla PYD’yi sosyalist kimliğinden uzaklaştırarak emperyalist bir kimlik kazandırmak istediğini ancak Kürtlerin bunu kabul etmediğini ileri sürerek, “Artık ne ABD ne de müttefikleri eski yaklaşım ve politikalarla Ortadoğu’da yol alabilir. Yeni bir dünya ve yeni bir Ortadoğu doğuyor. Eskide ısrar etmek akıntıya karşı kürek sallamaktan başka bir anlam taşımıyor. Fakat ABD, daha esnek davransa da çok radikal politika değişimlerine gidemiyor,” dedi.[146]

Bu “böyleyse”; o hâlde Kürtler ABD’ye karşı daha da dikkatli olmalıdır!

Hayır, bu uyarılar/ eleştiriler, Kürtlerin ulusal taleplerine karşı çıkan şoven bir tutum değildir; Ulusların Kendi Kaderini Tayin Hakkı tüm ezilen halklar gibi sömürge Kürdistan için “Ama”sız; “Fakat”sız geçerlidir…

“İyi de neye itiraz mi ediyoruz”?

III.2.1) HATIRLATARAK İTİRAZ ETTİĞİMİZ!

Biliyoruz herkes gibi, “İnfinita aestimatio est libertatis/ Özgürlüğün değeri sonsuzdur.” Buna şüphe yok.

Ancak Kürt kardeşlerimizin, emperyalist ABD’yle ilişkileri açısından; “Omne promissum cadit in debitum/ Her vaat borca dönüşür,” gerçeğini (son Güney Kürdistan trajedisi şahsında) unutmamaları gerekiyor.

‘The Economist, “Iraklı Kürtlerin bağımsızlık yolunda olduğu” vurgusuyla Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başkanı Mesud Barzani’nin de şu sözlerini aktarıyordu: “Kendi kaderimize karar vermemizin zamanı geldi. Bizim için başkalarının karar vermesini beklememeliyiz.”

Başbakan Neçirvan Barzani de ekliyordu: “Aynı yapıya, aynı sisteme geri dönemezsiniz çünkü Irak artık egemenlik vasfını kaybetmiş bir devlet. Irak ulusu yok. Ama bağımsızlık bize sunulmayacak, bizim almamız gerekecek.”[147]

İddialar “haklı” ve “büyük”tü.

Hatta Mesud Barzani’nin, Kürdistan’ın bağımsızlık referandumunun ertelenmeyeceğini, karşı çıkılması hâlinde kanlı bir savaşın yaşanacağını ifadesi gibi.[148]

Oncasının ardından sonra Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile görüşmek üzere Paris’e giden yeni IKBY Başbakanı Neçirvan Barzani, “Artık yeni bir dönemdeyiz, referandum arkamızda kaldı. Artık IKBY için yeni bir pozisyon belirleyeceğiz. Irak Federal mahkemesinin ‘bağımsızlık referandumunu iptal” kararına saygı duyuyoruz” ifadelerini kullandı.[149]

Bu hâl, “Güneyli Kürt hareketinin önderliğinin Kürdistan’ın bağımsızlığına ciddi bir hazırlık içinde olmadığını ve aynı zamanda emperyalistler ve bölge gerici devletlerinin insafına bıraktığını gösteriyor”du.[150]

Yani ulusal soru(n), bu önder(siz)likle çözülemiyordu.

‘Goran/ Değişim’ Hareketi Genel Başkanı Omer Seyîd Elî, “Bu yaşanan büyük kırılma 1975 yılındaki kırılmanın benzeridir. Aynı zamdan KDP ile YNK’nin 25 yıllık iktidarlarının bir sonucudur. Bu durum KDP ile YNK’nin siyasi çıkarları için kullandıkları referandumun sonucudur,”[151] derken; KBY de, Irak hükümetiyle arasındaki sorunları çözmek için müzakere isterken, bağımsızlık referandumunun sonucunu askıya alma önerisi getirdi. Bağdat yönetiminin şartı ise referandumun tamamen iptali oldu.[152]

Oysa referandum da, sonuçlarına uygun tutumda (Katalonya gibi) Kürtlerin hakkıydı.

Hayır! Bu konuda “Uluslararası literatürde, kâğıt üzerindeki hâliyle “kendi kaderini tayin” ilkesi, iyi hoştur da, işletilmesi koşullara bağlıdır. Hele de Ortadoğu gibi tarihsel husumetlerin derin, altüst oluşların ise bitmediği bir coğrafyada,”[153] diyen Türk şovenizminin “gerekçeleri” geçerli değildir![154]

Haklı taleplerle ulaşılan trajediye gelince burada “ABD’nin emperyal hedeflerine ve bunların Kürdistan’ı bir mengenede nasıl sıkıştırdığı”na[155] yani ABD faktörü ve onunla ilişkilere dikkat edilmelidir.

Ancak edilmedi; edilmeyince de Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi İmar Bakanı Derbaz Kosret’in, ABD Başkanı Barack Obama’nın, “Kürt milletinin taleplerini öğrenmek istedik. Taleplerinize karşı değiliz,” ve Başkan Yardımcısı Joe Biden’in ise Barzani’ye “Sayın Başkan, müsterih olun. İkimizin de ömrü Kürt devletini görmeye yetecektir,” dediğini aktardığı[156] noktadan şunların denildiği bugünlere gelindi…

• “ABD, Ortadoğu’daki ikinci büyük müttefiki olarak Kürtleri görüyor. Donald Trump yönetiminden etkin bir ismin, ‘Ortadoğu’da birinci müttefikimiz İsrail, ikinci müttefikimiz ise Kürtler. Önceden Suudi Arabistan’dı ama Kürtler artık bizim Ortadoğu’da İsrail’den sonraki ikinci müttefikimiz oldu’ diyor.”[157]
• Mesud Barzani, kendileri için hiç beklemedikleri bazı taraflarca ihanete uğradıklarını ve Peşmergeye saldıran Haşdi Şabi güçlerinin ABD yapımı silahlar kullandığını vurgulayarak, “Tuhaf olan şey, ABD’nin terörist ilan ettikleri kişilerin Abraham tanklarına binip Kürtlere saldırmalarına seyirci kalması. Burada bir sorun var. Acaba ABD buna neden sessiz kaldı?” diye konuştu.[158]
• Mesud Barzani, referandum sonrası ABD’nin tutumundan dolayı şok oldukları vurgusuyla, ABD ile ilişkileri ciddi bir şekilde revize edeceğimizi söyleyebilirim,” deyip, Rusya’ya yakınlaşma mesajı verdi. Barzani, referanduma Rusya’nın pozitif baktığını ifade ederek, “Belki de Ruslar ABD’den daha iyi bir dost olabilirler,” dedi.[159]
• Mesud Barzani’nin danışmanı ABD’li eski diplomat Peter Galbraith, “ABD’nin referandumu tanımaması garip” vurgusuyla şunları dedi: “Kimse referandumun meşruiyetini sorgulamıyor. Burada belli ki ‘Oylamayı tanımıyoruz’ demek istediler. Ama referandum demokratik bir uygulamaydı. Ayrıca o açıklamada Kürdistan’la ilişkilere ne kadar önem verdiklerini söylemişlerdi…”[160]
• ‘Sciences Politiques’te ders veren ve 2008-2012 kesitinde Fransa’nın Erbil Konsolosu olan Frederic Tissot, “Kürtleri yanlış yönlendirdik. Haklılar. Referandum sonrasında Kürt halkı için ortaya çıkan sonuca bakın! Yapılan analizler, verilen akıllar yanlıştı. Benim için bu bir onur değil artık, utanç,”[161] diye konuştu.
• Neçirvan Barzani, IŞİD’a karşı oluşturulan ABD öncülüğündeki uluslararası koalisyon güçlerinin desteğinin son bulduğunu açıklayarak, “ABD öncülüğündeki IŞİD karşıtı uluslararası koalisyon güçlerinin Peşmerge’ye verdiği eğit-donat ve yardım programı sona erdi,” açıklamasını yaptı.[162]

Burada duruyorum. Çünkü bu kadarı bile fazla!

Ancak Fehim Taştekin’den aktarmadan geçmek olmaz: “ABD, Irak’ı tamamen İran ve Rusya’ya kaptırma pahasına Kürdistan’a sonuna kadar kalkan olmayacağını ortaya koydu. Bu durum Suriyeli Kürtler için de ABD ile yolculuğun güvenilirliğine dair önemli bir sinyal.”[163]

Tamamlıyorum: Ne demişti V. İ. Lenin, “Küçük hatayı büyütmenin en iyi yolu onu savunmaktır”!

9 Aralık 2017 12:04:25, İstanbul.

 

N O T L A R

[1] 9 Aralık 2017 tarihinde Kartal Belediyesi İşçi Meclisi’nin düzenlediği ‘Ortadoğu Sarmalında Türkiye’ başlıklı panelde yapılan konuşma… Kaldıraç, No:198, Ocak 2018…

[2] Ah Muhsin Ünlü, Gidiyorum Bu, Sel Yay., 24. baskı, 2017, s.77.

[3] İlber Ortaylı, Yakın Tarihin Gerçekleri, Timaş Yay., 2012.

[4] Hamit Bozarslan, Ortadoğu: Bir Şiddet Tarihi, İletişim Yay., 2010, s.16.

[5] İlber Ortaylı- İsmail Küçükkaya, Cumhuriyet’in İlk Yüzyılı (1923 – 2023), Kronik Yay., 2017, s.183.

[6] Adam Hanieh, İsyanın Kökenleri (Kapitalizmin Ortadoğu’daki Sorunları), Çev: Ali Toprak, Nota Bene Yay, 2015.

[7] “İlk Arap-İslâm imparatorluklarının büyük şehirleri olan Şam ve Bağdat, Arabistan’da değil, antikitenin çok zaman önce yerleşime açılmış topraklarında bulunuyorlardı. Dolayısıyla, İslâmiyet’in ve İslâm uygarlığının gelişimini anlamak istiyorsak, önce İslâmiyet’in genişleme alanı olan Ortadoğu bölgesinin yüzyıllar içinde zengin bir entelektüel alışveriş, dini deneyim ve idari uygulama hazinesi olduğunu bilmekte fayda vardır. İslâm toplumu bu temeller üzerine inşa edilmiş ve şekillenmiştir. Ira Lapidus’un yazmış olduğu gibi, ‘Mekke’de doğmuş olan İslâm uygarlığının kökleri Filistin, Babil ve Persepolis’teydi.” (William L. Cleveland, Modern Ortadoğu Tarihi, Çev: Mehmet Harmancı, Agora Kitaplığı, 2008, s.3.)

[8] Samir Amin, Modernite Demokrasi ve Din (Kültüralizmlerin Eleştirisi), Çev: Fikret Başkaya, Yordam Yay., 2016.

[9] İlber Ortaylı, Türklerin Altın Çağı, Kronik Yay., 2017, s.267.

[10] James L. Gelvin, Modern Ortadoğu Tarihi, Çev: Güneş Ayas, Timaş Yay., 2016, s.126.

[11] William L. Cleveland, Modern Ortadoğu Tarihi, Çev: Mehmet Harmancı, Agora Kitaplığı, 2008, s.588.

[12] “Terör özünde bir gösteridir. Teröristler korkutucu bir şiddet gösterisi düzenleyip hayal gücümüzü ele geçirerek ortaçağ misali bir keşmekeşe düştüğümüze inandırırlar bizi. Akabinde devletler bu terör tiyatrosuna bir güvenlik gösterisiyle tepki verme zorunluluğu duyar ve yabancı bir ülkeyi işgal etmek ya da tüm bir halka zulmetmek gibi muazzam güç gösterileri düzenler. Bu aşırı tepki, çoğu zaman bizim güvenliğimizi teröristlerden daha fazla tehlikeye atar.

Terör büyük bir züccaciye dükkânını dağıtmaya niyetli bir sineğe benzer. Sinek güçsüzdür, tek başına bir fincanı bile hareket ettiremez. Bu yüzden kendine bir boğa bulur, kulağına girer ve vızıldamaya başlar. Boğa korku ve öfkeyle çıldırıp dükkânı altüst eder. Geçtiğimiz on yılda Ortadoğu’nun başına gelen bundan ibaret.” (Yuval Noah Harari, Homo Deus: Yarının Kısa Bir Tarihi, Çev: Poyzan Nur Taneli, Kolektif Kitap, 2016, s.30.)

[13] Simla Yerlikaya, Şehirler Düşerken- IŞİD Saldırıları, Yıkım ve Göç, Tekin Yayınevi, 2016, s.171.

[14] Temel Demirer, “Mezopotamya(“Ortadoğu”)da İsyan(lar)”, Kaldıraç, No:169, Temmuz-Ağustos 2015…

[15] Zülfü Livaneli, Huzursuzluk, Doğan Kitap, 2017, s.46.

[16] Orhan Pamuk, Yeni Hayat, YKY, 2013.

[17] Ece Temelkuran, Muz Sesleri, 2016, s.52.

[18] Eduardo Galeano, Aynalar-Neredeyse Evrensel Bir Tarih, Çev: Süleyman Doğru, Sel Yay., 2009.)

[19] Mehmet Emin Değer, Oltadaki Balık Türkiye- Emperyalizmin Tuzaklarındaki Ülke, Kilit Yay., 2010, s.196.

[20] Oral Sander, Siyasi Tarih: 1918-1994, İmge Kitabevi Yay., 2016, s.295.

[21] Adam Hanieh, İsyanın Kökenleri (Kapitalizmin Ortadoğu’daki Sorunları), Çev: Ali Toprak, Nota Bene Yay, 2015, s.32.

[22] İlber Ortaylı, İlber Ortaylı Seyahatnamesi, Kronik Yay., 2017, s.34.

[23] İlber Ortaylı- İsmail Küçükkaya, Cumhuriyet’in İlk Yüzyılı (1923 – 2023), Kronik Yay., 2017, s.253.

[24] Hamit Bozarslan, Ortadoğu: Bir Şiddet Tarihi, İletişim Yay., 2010, s.344.

[25] “İranlılar, XVI. yüzyılda Safevi hanedanının ortaya çıkmasının ardından tek bir meşruti hükümdar altında birleşmişlerdi. Onları komşularından ayıran şey Fars dili ve kültürü, daha çok da Safeviler’in resmi, sonra da bölgenin hâkim dini olan Şiîlikleriydi.” (Bernard Lewis, Ortadoğu-İki Bin Yıllık Ortadoğu Tarihi, Çev: Selan Y. Kölay, Arkadaş Yay., 2005.)

[26] Oral Sander, Siyasi Tarih: 1918-1994, İmge Kitabevi Yay., 2016, s.296.

[27] İlber Ortaylı- İsmail Küçükkaya, Cumhuriyet’in İlk Yüzyılı (1923 – 2023), Kronik Yay., 2017.

[28] Tomris Uyar, Yaza Yolculuk, YKY, 2017, 8. baskı, s.13.

[29] Stephen King, O, Çev: Oya Alpar, Altın Kitaplar, 2000, s.709.

[30] Jean-Luc Godard, İzdiham Dergisi, No:20, Aralık 2015, s.3.

[31] Mustafa Erdemkol, “İsrail: Mağduriyetten Efeliğe”, Cumhuriyet, 4 Eylül 2011, s.7.

[32] Mustafa Erdemkol, “Hayaldi Gerçek Oldu”, Cumhuriyet, 4 Eylül 2011, s.7.

[33] Mustafa Erdemkol, “Hep İsrail Zaferi”, Cumhuriyet, 4 Eylül 2011, s.7.

[34] “Musevi dininin, Helenistik kültürün ve Roma devlet sisteminin erişilebilir olması, birlikte Hıristiyanlığın doğmasına ve yayılmasına ortam hazırlamıştır. Hıristiyanlık ise bir misyonerlik diniydi, yani bunun takipçileri kendilerinin Tanrı’nın nihai Vahiy’inin sahibi olduklarına inanarak bunu tüm insanlığa iletmeyi kutsal görevleri olarak görüyorlardı. Birkaç yüzyıl sonra, farklı yöntem ve içeriğiyle İslâmiyet, ikinci evrensel din olarak doğmuş ve aynı görevi üstlenmiştir. İnançları ve amaçları aynı olan, aynı bölgede yan yana yaşayan iki ayrı dünya dininin er ya da geç çatışması ise kaçınılmaz olmuştur.” (Bernard Lewis, Ortadoğu-İki Bin Yıllık Ortadoğu Tarihi, Çev: Selan Y. Kölay, Arkadaş Yay., 2005, s.43.)

[35] “Şiî ve Sünnî Müslüman öğretileri arasındaki farklar, Hıristiyanlığın rakip kiliselerini bölen farklardan çok daha az ve önemsizdir.” (Bernard Lewis, Ortadoğu-İki Bin Yıllık Ortadoğu Tarihi, Çev: Selan Y. Kölay, Arkadaş Yay., 2005.)

[36] “Müslümanlar’a Kur’an’ın ilk cüzünde gitmeleri buyrulan ‘el sırat el mustakime’ (doğru yol) ilginç bir örnektir: ‘sırat’ Romalılar’ın yolu ‘strata’dır ve İngilizce ‘street’ sözcüğü ile akrabadır.” (Bernard Lewis, Ortadoğu-İki Bin Yıllık Ortadoğu Tarihi, Çev: Selan Y. Kölay, Arkadaş Yay., 2005, s.310.)

[37] Seyyid Kutub, Yahudi ile Savaşımız, Çev: Abdülhamid Dağdeviren, Hikmet Neşriyat, 2007, s.132.

[38] Recep Tayip Erdoğan’dan aktaran: Meriç Velidedeoğlu, “Erdoğan ve Suudi Veliaht Prens”, Cumhuriyet, 17 Kasım 2017, s.16.

[39] Bernard Lewis, Ortadoğu-İki Bin Yıllık Ortadoğu Tarihi, Çev: Selan Y. Kölay, Arkadaş Yay., 2005.

[40] Bernard Lewis, Ortadoğu-İki Bin Yıllık Ortadoğu Tarihi, Çev: Selan Y. Kölay, Arkadaş Yay., 2005.

[41] Zülfü Livaneli, Huzursuzluk, Doğan Kitap, 2017, s.121.

[42] Mehmet Emin Değer, Oltadaki Balık Türkiye- Emperyalizmin Tuzaklarındaki Ülke, Kilit Yay., 2010.

[43] 7 Mart 2003 tarihli Washington Post’ta dönemin Birleşik Devletler Bakanı Condoleezza Rice aynen şöyle söyledi: “Fas’tan Basra Körfezine Türkiye dahil Ortadoğu’da 22 ülkenin sınırları ve harita değişecek.” Bu sözden yıllar sonra Arap Baharı ve Suriye İç Savaşı patlak verdi. Nisan 2011 yılında Suriye lideri Beşar Esad’ın yönetimini protesto edenlere çok sert bir şekilde müdahalede bulunmasıyla ülkede iç savaş başladı.” (Cansu Canan Özgen-Ramazan Kurtoğlu, Küresel Düzenin Şifreleri, Asi Kitap, 2016, s.72.)

[44] Bernard Lewis, İslâm’ın Krizi, Çev: Abdullah Yılmaz, Literatür Yay., 2003.

[45] Bernard Lewis, İslâm’ın Krizi, Çev: Abdullah Yılmaz, Literatür Yay., 2003, s.65.

[46] Zülfü Livaneli, Serenad, Doğan Kitap, 2011, s.42.

[47] Yavuz Bahadıroğlu, Kayıtdışı Tarihimiz, Nesil Yay., 2017, s.74.

[48] “Ortadoğu’da anlamlı bir çabaya girişilecekse, bunun ‘insanlık’ ve ‘kardeşlik’ bahsinde bir medeniyet inşası olarak temellendirilmesinde sonsuz fayda var. Yoksa bütün o boyumuzu aşan ‘kurnaz’ hesaplarımızla ve hatalı kırmızı çizgilerimizle Ortadoğu’dan başımızı kurtarmaya ‘ölü yıkayıcılığımız’ bile kifayet etmez!” (Akdoğan Özkan, “Suriye’de 2011 Yılından Bu Yana Aslında Ne Oldu? -4”, 25 Ekim 2015… http://t24.com.tr/)

[49] Ali Çimen, Tarihi Değiştiren Liderler, Timaş Yay., 2012, s.258.

[50] İskender Öksüz, Niçin Geri Kaldık?-, Panama Yay., 2017, s.88.

[51] Hüsamettin Arslan, Jöntürkler Jönkürtler Muhafazakârlar Meçhul Okurla Söyleşiler, Paradigma Yay., 2. Baskı, 2012, s.7.

[52] Doğu Perinçek, Abdullah Öcalan ile Görüşmeler, Kaynak Yay., 2009, 6. basım, s.134.

[53] Jiddu Krishnamurti, Sen Dünyasın, Çev: Orhan Düz, Omega Yayınevi, 2010, s.104.

[54] “Anatolia” adı, İtalyanca “Levant”, Latince “Orient” sözcükleriyle aynı anlamdaki (Güneşin doğması) Yunanca bir sözcükten gelmektedir.” (Bernard Lewis, Ortadoğu-İki Bin Yıllık Ortadoğu Tarihi, Çev: Selan Y. Kölay, Arkadaş Yay., 2005, s.32.)

[55] Yıldırım Koç, Cenneti Yeryüzünde Yaratmak -Sınıfsız ve Sömürüsüz Bir Dünya Mücadelesi Tarihinden, Kuzgun Yay., 2017, s.103.

[56] Nuray Mert, “Trump’ın Yeni Ortadoğu Siyaseti”, Cumhuriyet, 29 Mayıs 2017, s.5.

[57] Nuray Mert, “Katar Krizi”, Cumhuriyet, 30 Haziran 2017, s.5.

[58] Mehmet Ali Beydağı, “ABD-Rusya Kapışması”, Özgürlükçü Demokrasi, 2 Ocak 2017, s.5.

[59] Leyla Tavşanoğlu, “Marmara Grubu Vakfı Başkanı Akkan Suver: Avrasya Artık Coğrafya Değil Bir Strateji”, Cumhuriyet, 9 Nisan 2013, s.11.

[60] Peter Hopkirk, İstanbul’un Doğusunda Bitmeyen Oyun, Çev: Cem Küçük, İnkılap Kitabevi, 2009.

[61] Nilgün Cerrahoğlu, “El Bab’daki Ateş Çemberi”, Cumhuriyet, 11 Şubat 2017, s.13.

[62] “Arap Baharı” sürecinde bölge ekonomisi tam 614 milyar dolar kayıp yaşadı. Suriye kendi kendine yeten, çok az dış borcu olan bir ülke iken, “Bahar” sonrası ekonomisi zor durumda olan bir ülke hâline geldi, ekonomide 2011 yılından bu yana 259 milyar dolarlık kayıp yaşandı. (Mustafa K. Erdemol, “Bahar’dan Geriye Kalan 2: Bölge Ekonomisi Tam 614 Milyar Dolar Kayıp Yaşadı”, Birgün, 10 Eylül 2017, s.9.)

[63] Hüsnü Mahalli, “Şimdi Ne Olacak? IŞİD’in Türkiye Planı”, Yurt, 7 Ağustos 2015, s.7.

[64] Ceyda Karan, “Körfez’deki ‘İt Dalaşı’…”, Cumhuriyet, 30 Haziran 2017, s.13.

[65] Ceyda Karan, “Körfez’deki Fırtına”, Cumhuriyet, 7 Haziran 2017, s.7.

[66] Mustafa K. Erdemol, “… ‘Kutsalların’ Çatışması: Mezhepçilik”, Birgün, 20 Ekim 2016, s.4.

[67] “III. Dünya Savaşı’nı yaşıyoruz. Geçmişteki savaşlardan daha büyük yıkımlar yaşıyoruz. Göçe bile baktığımız zaman sadece Suriye bile ne kadar ağır bir bedel ödediğimizin göstergesi. ABD-AB gerilimine bakın… Her ülkenin kendi iç sorunu var, bir de üstüne ekonomik pasta küçülüyor. Etnik, dini milliyetçilik artıyor. Nüfus da artıyor. Bir de tabii çevre krizi. Ama bir yandan da ‘savaş ekonomisi’ diye bir şey var. ABD’nin Rusya’nın, silah satışından yeniden yapılanma çalışmalarına yeni nüfuz alanları sağlamasına kadar. Çok kutuplu, değişen, kırılgan, milliyetçi söylemin olduğu kavgacı bir dönemde yaşıyoruz.” (Mine Esen, “Doç. Dr. Ali Faik Demir: Barış Dilinin Sesi Yükselmeli”, Cumhuriyet, 23 Ekim 2017, s.12.)

[68] Ceyda Karan, “Moskova ile ‘Detente’ye Veda”, Cumhuriyet, 20 Şubat 2017, s.7.

[69] ABD Dışişleri Bakanı John Kerry’nin Suriye Devlet Başkanı Esad’ı müzakere masasına zorlayacağını düşünerek terör örgütü IŞİD’ın büyümesine müdahale etmediklerini söyledi. (“Esad’a Baskıyı Artırır Diye IŞİD’ı İzledik”, Hürriyet, 7 Ocak 2017, s.12.)

[70] Faik Bulut, “İran ve Suudi Arabistan Arasında Şiddetlenen Gerginlik Üzerine”, 21 Kasım 2017… http://www.avrupahaber1.org/iran-ve-suudi-arabistan-arasinda-siddetlenen-gerginlik-uzerine-faik-bulut.html

[71] “Arap Birliği Olağanüstü Toplantısında İran’a Karşı Ortak Cephe Çağrısı”, 20 Kasım 2017… http://www.diken.com.tr/arap-birligi-olaganustu-toplantisinda-irana-karsi-ortak-cephe-cagrisi/

[72] Mustafa K. Erdemol, “… ‘Çöl Fırtınası’ Geliyor”, 11 Kasım 2017… https://www.birgun.net/haber-detay/col-firtinasi-geliyor-189628.html

[73] Nilgün Cerrahoğlu, “IŞİD Sonrası Ortadoğu”, Cumhuriyet, 18 Kasım 2017, s.7.

[74] “Suudi Veliaht Prensi: İran’ın Yaptığı Savaş Nedeni Sayılabilir”, 7 Kasım 2017… http://www.diken.com.tr/suudi-veliaht-prensi-iranin-yaptigi-savas-nedeni-sayilabilir/

[75] Nilgün Cerrahoğlu, “İran’daki Saldırıyla Çember Kapanıyor”, Cumhuriyet, 8 Haziran 2017, s.7.

[76] Foti Benlisoy, “Suudi ‘Çarlığı’ Ne Zaman Yıkılacak?”, 4 Ağustos 2012… www.sendika.org

[77] Seçim döneminde Suudi Arabistan’ı düşman ilan eden ve bunu her fırsatta tekrarlayan Donald Trump, başkanlığa seçildikten kısa süre sonra çark etti. İlk sinyal, ilk yurtdışı ziyaretini Suudi Arabistan’a gerçekleştirmesiydi ve tabii bu, imzalanan 110 milyar dolarlık silah anlaşması ile de taçlanmıştı.

Riyad-Washington hattının siyasi ve ekonomik boyutunu biraz hatırlatırsak:

– ABD’nin her ne kadar kaya gazı olsa da, hâlâ Suudi petrolüne ihtiyacı var. Üstelik günde 1 milyon varil kadar.

– Suudi Arabistan Amerikan silah sanayiinin ve savunma şirketlerini bir numaralı müşterisi Patriot füzelerinin ve Blackhawk helikopterleri satışlarının azalması göze alınamaz. Küçük bir örnek verecek olursak; ABD’li silah şirketlerinin 2011 yılında sattıkları 78 milyar dolarlık silahların 34 milyar dolarlık bölümü Arabistan’ın silah alımından oluşuyor.

– İkilinin ortak düşmanı İran.

Le Monde Diplomatique dergisi bir diğer önemli unsuru daha ekliyor buna. O da Suudilerin yıllar içinde sabırla ördükleri ilişkiler ağı ve bunun için ödedikleri onlarca petro-dolarlar.. Danışmanlar, think tank kuruluşları, lobiciler vs…

‘Le Monde Diplomatique’e göre, 2015 yılından beri Riyad’dan bunlara akan para 18 milyar doların üzerinde. Dergi örnekler de veriyor.

Atlantik Konseyi’ne 2015 yılında BAE ve Riyad’dan 2 milyon dolar akmış.

‘CSIS’e (Uluslararası Stratejik Araştırmalar Merkezi) 600 bin dolar, Abu Dabi ve yine Riyad tarafından

‘CAP’yi (Amerikan Kalkınma Merkezi) fonlayan 1 milyon dolar ile BAE. Ve Hillary Clinton’nun seçim kampanyasının eski direktörü John Podesta.

‘Brooking Institution’a 2011’den beri 21.6 milyon dolar hibe ve 2014 ortasından beri de BAE’den 3 milyar dolar.

Tüm bunlarda başı İran ve Suriye’ye karşı kampanyaların finansmanı çekiyor.

Dünyada bilinen 1 trilyon 333 milyar varillik petrol rezervinin yüzde 19.8’ine yani 267 milyar variline sahip.

Gelirleri ağırlıkla petrole dayanan Körfez ülkeleri, son yıllarda dibe vuran petrol fiyatları ile birlikte döviz fazlası olan ülke niteliklerinden çok şey yitirdiler ve cari açık vermeye başladılar. Örneğin Suudi Arabistan’ın 2015’te 32 milyar doları bulan cari açığı, yani döviz açığı, 2016’da da 42 milyar dolara ulaştı. Buna karşın askeri harcamalarından kısmadı. Milli gelirinin yüzde 10-13’ünü buna ayırıyor. Dünya ortalaması yüzde 2.

Bu arada 28 milyon nüfuslu ülkede halkın yüzde 30’unun gecekondularda oturduğunu ve yoksulluk sınırında yaşadığını da söyleyelim. (Özlem Yüzak, “Ortadoğu’da Patronluk…”, Cumhuriyet, 23 Temmuz 2017, s.8.)

[78] “Suudi Arabistan’dan ‘İran’ Uyarısı”, Hürriyet, 19 Aralık 2016… http://www.hurriyet.com.tr/suudi-arabistandan-iran-uyarisi-40311032

[79] “İsrail Resmen Açıkladı: Suudi Arabistan’la İran’a Karşı İletişimdeyiz”, 20 Kasım 2017… http://www.diken.com.tr/israil-resmi-agizdan-acikladi-suudi-arabistanla-irana-karsi-iletisimdeyiz/

[80] “İsrail-Sünnî Paktı Planı”, Cumhuriyet, 1 Mart 2017, s.13.

[81] Melek Ulagay Taylan, “Suudi Arabistan, ABD, İsrail El Ele, İstikamet Nereye?”, 23 Kasım 2017… http://bianet.org/bianet/dunya/191776-suudi-arabistan-abd-israil-el-ele-istikamet-nereye?bia_source

[82] “Yemen’de Açlık ve Salgın Alarmı”, Evrensel, 31 Mayıs 2017… https://www.evrensel.net/haber/321791/yemende-aclik-ve-salgin-alarm

[83] “Yemen’de Durum Korkunç”, Evrensel, 30 Ekim 2016, s.7.

[84] Richard Falk, “Suudilerin Mezhep Paranoyasının Bedelini Yemen Ödüyor”, 28 Eylül 2015… http://sendika1.org/2015/09/suudilerin-mezhep-paranoyasinin-bedelini-yemen-oduyor-richard-falk/

[85] “Yemen’de Kolera Günleri”, Cumhuriyet, 16 Mayıs 2017, s.13.

[86] “Suudi Arabistan’da Saray Darbesi: 11 Prens ve ‘Onlarca’ Bakan Gözaltında”, Cumhuriyet, 6 Kasım 2017, s.13.

[87] Ve ‘London School of Economics’in Orta Doğu Merkezi’nden Prof. Madavi El-Raşhid, gelişmeyi yolsuzlukla mücadele bağlamında değerlendirmenin zor olduğu vurgusuyla ekliyor: “Bunu, yolsuzluk karşıtı bir adım olarak görmek çok zor. Bu, Muhammed bin Salman’ın kendisine yönelik desteği konsolide ettiği bir tasfiye hareketi. Karşısında kalan son kuzenini de (Prens Miteb bin Abdullah) ortadan kaldırmak istiyor. Bu kuzeni, son derece modern paramiliter güçleri kontrol ediyor ve veliaht prensine karşı çıkma gücünü elinde tutuyor.” (“Suudi Arabistan’daki Operasyonla İlgili Merak Edilenler”, Hürriyet, 5 Kasım 2017… http://www.hurriyet.com.tr/suudi-arabistandaki-operasyonla-ilgili-merak-edilenler-40634651)

[88] ‘Haartetz’ gazetesi İsrail’in Suriye’de bulunan askeri üssünü vurduğunu duyurdu. Habere göre saldırı Şam’a 13 kilometre uzaklıktaki El Kisva’ya oldu. Lübnan hava sahasını kullanan jetler Şam yakınlarındaki İran askeri üssünü hedef aldı. BBC, yakın zamanda Kisva’da İran’a ait bir üssün inşa edildiğini duyurmuştu. (“Savaş Kapıda! İsrail, İran’ın Üssünü Vurdu!”, Hürriyet, 2 Aralık 2017… http://www.hurriyet.com.tr/savas-kapida-İsrail-iranin-ussunu-vurdu-40665222)

[89] Haaretz, 10 Kasım 2017.

[90] Ergin Yıldızoğlu, “Karmaşık ve Patlayıcı”, Cumhuriyet, 13 Kasım 2017, s.9.

[91] “Aslı Aydıntaşbaş, “İran’la Savaş mı Geliyor?”, Cumhuriyet, 9 Kasım 2017, s.11.

[92] “ABD’den İran’a Sert Uyarı”, Cumhuriyet, 21 Nisan 2017, s.13.

[93] “Irak ve Suriye’de Makas Değiştiriyoruz”, Hürriyet, 17 Ocak 2017, s.17.

[94] Bu noktada, “Benim şahsen, Türkiye’nin kendi coğrafyasında emperyal bir oyun kurmasına prensipte itirazım yok. Herkes yapıyor, Ankara neden yapmasın? Ancak emperyal güç olmaya soyunuyorsanız, bölgeyi daha iyi tanımanız lazım. En azından İran kadar kurnaz olmanız lazım. Az konuşup çok çalışmanız lazım. Türkiye’nin hem hükümet hem de akademi bazında Irak’la ilgili bilgisi çok kıt,” (Aslı Aydıntaşbaş, “Tel Afer Yanlışı”, Cumhuriyet, 30 Ekim 2016, s.11.) diyerek sorunu T.“C”nin bölge konusundaki bilgisizliğine indirgeyen bir neo-liberalin saptamalarını “zırva” olarak nitelemek hiç de yanlış olmaz!

[95] Ali Açar, “Hüsnü Mahalli: Rakka’ya Esad Girer”, Cumhuriyet, 24 Şubat 2017, s.6.

[96] “Astana Süreci Dikenli”, Cumhuriyet, 4 Ocak 2017, s.12.

[97] Murat Yetkin, “Oyunu Rusya Kurdu, Türkiye Şerhi Koydu, İran Memnun”, Hürriyet, 23 Kasım 2017… http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/murat-yetkin/oyunu-rusya-kurdu-turkiye-serhi-koydu-iran-memnun-40654949

[98] Taha Akyol, “Türkiye Rusya, İran”, Hürriyet, 22 Aralık 2016, s.18.

[99] Ceyda Karan, “ABD ve Rusya ile El Bab Raksı”, Cumhuriyet, 13 Şubat 2017, s.7.

[100] “Ankara ile Tahran Arasında İpler Gitgide Geriliyor…” Cumhuriyet, 23 Şubat 2017, s.13.

[101] “İran’dan Türkiye’ye Nota”, Cumhuriyet, 31 Mart 2015, s.4.

[102] “Bir XIX. yüzyıl İngiliz deyimi vardır: İngilizlerin sorunları artmışsa İrlanda için şans doğmuştur. Aynı şekilde Türkler için sorun artmışsa Kürtler için şans doğmuştur denebilir. Hatırlanırsa Rus Meclisi, 1990’ların sonunda Abdullah Öcalan’a iltica hakkı tanımıştı… Yani Kürtlerle yakınlaşma biraz Moskova’nın geleneksel olarak yaptığı bir şey gibi. Kürtler vasıtasıyla Ankara üzerindeki baskıyı artırmak… Düşmanımın düşmanı dostumdur prensibi.” (İlhan Tanır, “Rus Dış Politika Yazarı Pavel Felgenhaur: Kötü Senaryo İhtimali Artıyor”, Cumhuriyet, 4 Ocak 2016, s.6.)

[103] Cansı Çamlıbel, “Eski Moskova Büyükelçisi Kurtuluş Taşkent: Rusya ile Doğru Olan Yapıldı”, Hürriyet, 26 Aralık 2016, s.18.

[104] Verda Özer, “Rusya’nın Eline mi Düştük?”, Hürriyet, 27 Aralık 2016, s.14.

[105] Şanghay İşbirliği Örgütü’nün (ŞİÖ) temeli, 1996’da Çin, Rusya, Kırgızistan, Tacikistan ve Kazakistan tarafından atılmış Şanghay Beşlisi’ne dayanıyor. 2001’de ABD’de Bush yönetiminin ilk yıllarında Özbekistan’ı da katarak ŞİÖ’ye evrilen örgütlenmenin harcında “sınır güvenliği, ayrılıkçı ve aşırılıkçı yapılarla mücadele platformu” olmak var. Yani radikal İslâmcı gruplara karşı… İlerleyen süreçte hedefler arasına ekonomi, bilim ve teknoloji, kültür ve eğitim, enerji işbirliği eklendi.

ŞİÖ’de İran gibi gözlemci statüsündeki ülkelerin yanı sıra 2012’de Türkiye’nin de dahil olduğu diyalog ortaklarına yer açıldı. Ama en mühimi Asya’nın iki rakip nükleer gücü Hindistan ve Pakistan’ın 2017 itibarıyla üyeliklerinin onaylanması.

ABD’nin diplomasi gurusu Zbigniew Brzezinski, “Avrasya’yı kontrol eden küresel hegemonyayı belirler” demişti. Ancak karşımızda kısa ve orta vadede “Doğu’nun AB”si yahut “Doğu’nun NATO”su yok.

Bir kere ŞİÖ, AB gibi “uluslar üstü” bir yapılanma değil, “uluslararası” örgüt. Bu Ortodoks, Müslüman, Hindu ve Budist nüfuslara sahip ülkelerin, ulusal bağımsızlık, egemenlik hakları ve içişlerine karışmama, toprak bütünlüğü ve sosyal istikrarı temel alan girişimi.

ŞİÖ çözümlenmemiş sorunlarla yüklü bir bölgenin tezahürü. Bu ekonomik çıkarlar üzerinden sorunların çözüm fırsatı olmayacağı anlamına gelmez. Belki iki rakip güç Hindistan ve Pakistan bir emsal teşkil edebilir. (Ceyda Karan, “Şu ŞİÖ Meselesi”, Cumhuriyet, 23 Kasım 2016, s.7.)

[106] Uğur Ergan, “Kürt Kuşağı Şüphesi”, Hürriyet, 27 Ocak 2017, s.26.

[107] Mustafa Pamukoğlu, “Küresel Efendimizin Hedefleri”, Cumhuriyet, 19 Şubat 2013, s.12.

[108] “ABD ile Yeni Gerilim… Mcgurk’tan Ağır Suçlama”, Cumhuriyet, 30 Temmuz 2017, s.4.

[109] “İran’a ‘Ateş’ Uyarısı”, Cumhuriyet, 5 Ocak 2017, s.12.

[110] Duygu Güvenç, “Fırat Kalkanı’nda Hedefin Çok Gerisinde Kalındı”, Cumhuriyet, 25 Ağustos 2017, s.4.

[111] Fikret Bila, “İkinci Kuzey Irak Riski”, Hürriyet, 28 Ocak 2017, s.14.

[112] Saygı Öztürk, “Amerika, Rusya ve İran Bir Olup Sınırımızda Özerk Devlet Kuruyor”, Sözcü, 28 Ocak 2017, s.15.

[113] Bu konuda ikili bir tavır söz konusudur.

İlki: Şam yönetimi, “tek taraflı eylem” olarak nitelediği Rojava’daki seçimlere eleştirilerini sürdürüyor. Rudaw’a konuşan Suriye’nin BM Elçisi Beşar Caferi, seçimleri tanımayacakları vurgusuyla, “Suriye’nin kuzeyinde Kürt bölgesi diye bir şey yok, buralar Suriye toprağı. Suriyeli Kürtlerin yaşadığı Suriye toprakları vardır” ifadesini kullandı. (“ABD-Rusya Destekledi”, Cumhuriyet, 4 Aralık 2017, s.7.)

İkincisi: Suriye yönetimi, IŞİD’ın yenilgiye uğratılmasından sonra Kürtlerle özerkliği konuşabileceklerini açıklayan Suriye Dışişleri Bakanı Velid Muallim de, gelecekte müzakere edip bir formül bulabileceklerini söyledi. (“Suriye Yönetiminden Flaş ‘Özerklik’ Açıklaması!”, Hürriyet, 26 Eylül 2017… http://www.hurriyet.com.tr/suriye-yonetiminden-flas-ozerklik-aciklamasi-40590748)

[114] Verda Özer, “Trump Dediğimize mi Geldi?”, Hürriyet, 29 Ocak 2017, s.9.

[115] “Suriye’yi Parçalamak mı İstiyorsunuz?”, Milliyet, 28 Mart 2017, s.17.

[116] “Esad: İç Savaş Yok, Teröristler Saldırdı”, Cumhuriyet, 20 Eylül 2013, s.13.

[117] “Yarısı Aç”, Radikal, 6 Kasım 2013, s.24-25.

[118] “Suriyeli 6 Bin Kadın Tecavüze Uğradı”, Cumhuriyet, 27 Kasım 2013, s.14.

[119] “Yüzde 11’i Öldü ya da Yaralandı”, Gündem, 12 Şubat 2016, s.13.

[120] Deniz Kavukçuoğlu, “Sinir Bozukluğu”, Cumhuriyet, 2 Mart 2016, s.14.

[121] Ceyda Karan, “Suriye, Kazananlar Kaybedenler…”, Cumhuriyet, 30 Ağustos 2017, s.9.

[122] Mustafa K. Erdemol, “Biri Soçi’de Biri Beyrut’ta”, Birgün, 25 Kasım 2017, s.4.

[123] “Macron’dan Flaş Suriye ve Esad Açıklaması: Alternatifi Yok”, Cumhuriyet, 23 Haziran 2017, s.7.

[124] Ceyda Karan, “İki Mühim Cephe: Lübnan ve Rojava”, Cumhuriyet, 7 Mart 2016, s.7.

[125] “Musul ve Bölge Devrimine Doğru”, Sosyalizm û Azadi, Yıl:8, No:2016-59, Kasım 2016, s.6.

[126] Ali Sirmen, “ABD’nin Stratejik Müttefiki Kürtler”, Cumhuriyet, 20 Mayıs 2017, s.4.

[127] ABD’nin, PYD’ye askeri yardımları devam ediyor. 9 Eylül 2017’de askeri yardım da taşıyan 70 TIR, Irak sınırındaki Simelka kapısından sabaha karşı geçerek örgütün kontrolündeki kente girdi.

Bundan önce ise 5 Haziran’da 60, 12 Haziran’da 20, 16 Haziran’da 50 ve 21 ile 26 Haziran’da toplam 120, 5 Temmuz’da 82, 9 Temmuz’da 102, 13 Temmuz’da 95, 17 Temmuz’da 100, 22 Temmuz’da 100, 27 Temmuz’da 80, 31 Temmuz’da 100 ve 7 Ağustosta 112 olmak üzere 1021 tır, PKK/PYD bölgesine teslimat yapmıştı. Tırların bir bölümündeki askeri araç ve gereçler yine görüntülere yansımıştı.

ABD Savunma Bakanlığı Pentagon’dan edindiği belgeye göre, Suriye’de PYD’nin de içinde olduğu gruplara verilecek silahlar listesinde, 12 bin kalaşnikof marka tüfek, 6 bin makineli tüfek ve 3 bin 500 ağır makineli tüfeğin yanı sıra 3 bin Amerikan yapımı RPG-7 ve bin Amerikan yapımı AT-4 veya Rus yapımı SPG-9 tanksavar da bulunuyor.

Belgede ayrıca aynı kapsamda değişik kalibreye sahip 235 havan topu, 100 keskin nişancı tüfeği, 450 PV-7 tipi gece görüş dürbünü ve 150 kızılötesi lazer aydınlatıcı dürbünün terör örgütüne ulaşacağı bilgisi yer alıyor. (“Son Dakika: Türkiye’nin Tepkileri ABD’ye Taktik Değiştirtti”, Hürriyet, 11 Eylül 2017… http://www.hurriyet.com.tr/son-dakika-turkiyenin-tepkileri-abdye-taktik-degistirtti-40575028)

[128] Antony J. Blinken, “IŞİD’i Yenmek İçin Kürtleri Silahlandır”, Evrensel, 4 Şubat 2017, s.11.

[129] Verda Özer, “Mesele PKK’nın Çok Ötesinde”, Hürriyet, 17 Aralık 2016, s.24.

[130] Nafiz Albayrak, “ABD: PYD’nin de Masada Yer Alması Gerektiğini Söyledi”, 11 Ocak 2017… http://www.urfadabugun.com/haber/102129/abd-pydnin-de-masada-yer-almasi-gerektigini-soyledi.html

[131] “ABD’li General: PKK’yi Müttefik Olarak Görüyoruz”, 3 Kasım 2017… http://aryenhaber54.xyz/abdli-general-pkkyi-muttefik-olarak-goruyoruz/

[132] Ceyda Karan, “Hakikâten ‘Dünya Ahmak Değil’…”, Cumhuriyet, 17 Kasım 2017, s.7.

[133] “Muhalif Bölgelerde En Büyük Üssü Kuracak: ABD Suriye’de Kalıcılaşıyor”, Birgün, 25 Ocak 2017, s.4.

[134] “Trump, Suriye ve Irak’ta Kürtlere Desteği Artırabilir”, 27 Ocak 2017… https://www.evrensel.net/haber/305693/trump-suriye-ve-irakta-kurtlere-destegi-artirabilir

[135] “ABD’den YPG öncülüğündeki SDG’ye İlk Kez Zırhlı Araç!”, Hürriyet, 31 Ocak 2017… http://www.hurriyet.com.tr/abdden-pkknin-suriye-koluna-zirhli-arac-40351736

[136] “İki Bağımsız Kurumdan Şok Rapor! ABD’den YPG’ye…”, Milliyet, 14 Eylül 2017… http://www.milliyet.com.tr/iki-bagimsiz-kurumdan-sok-rapor–gundem-2519125/

[137] “PYD: Türkiye ve İran’ın Müdahalesi Sürdükçe ABD Askeri Suriye’de Olmalı”, 15 Kasım 2017… http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-41997017

[138] “SGD: İncirlik’e Alternatifiz”, Cumhuriyet, 19 Ağustos 2017, s.7.

[139] “PYD Öncülüğündeki Konsey: ABD, IŞİD Sonrası Suriye’de Uzun Süre Kalmalı”, 25 Temmuz /2017… http://www.diken.com.tr/pyd-onculugundeki-konsey-abd-isid-sonrasi-suriyede-uzun-sure-kalmali/

[140] IŞİD’a karşı yürütülen Doğal Kararlılık Operasyonu Birleşik Ortak Görev Gücü Komutanı Korgeneral Stephen Townsend, YPG’nin Türkiye’ye karşı bir tehdit oluşturmadığını, bunun tersine YPG’nin Türkiye ile iyi ilişkiler kurmak istediği vurgusuya “Suriye Demokratik Güçlerini gözlüyoruz ve birlikte operasyonlar yapıyoruz” dedi ve ekledi: “Bunların yüzde 40’ın YPG’li Kürtler, yüzde 60’ını da Suriyeli Arap Koalisyonu oluşturuyor. YPG’li savaşçılara gelince ki, ben liderleri ile de konuştum, operasyonlarını izledim, bize sürekli olarak Türkiye’ye saldırmaya niyetleri olmadığının, Türkiye için tehdit oluşturmadıklarının güvencesini verdiler. Aslında, Türkiye ile iyi bir ilişki kurmayı istiyorlar. Ben onların Türkiye’ye karşı bir tehdit oluşturduklarına, ya da Kuzey Suriye’den Türkiye’ye karşı herhangi bir saldırıyı desteklediklerine ilişkin hiçbir kanıt görmedim son iki yıl içinde.” (“ABD’li Komutandan Türkiye’yi Kızdıracak ‘YPG’ Açıklaması”, Hürriyet, 2 Mart 2017… http://www.hurriyet.com.tr/abdli-komutandan-turkiyeyi-kizdiracak-ypg-aciklamasi-40381894)

ABD’nin Dışişleri Bakanlığı Geçici Sözcüsü Mark Toner, düzenlediği basın toplantısında, Suriye’de PYD/YPG’ye verdikleri destek konusunda, “YPG’yi Suriye’nin kuzeyinde bulunan SDG içerisinde uzun zamandan beri destekliyoruz. Daha önce belirttiğimiz gibi onlar IŞİD’a karşı mücadelede ve ortadan kaldırılması için çok etkililer,” dedi. (“ABD’nin YPG’ye Desteği Sürecek”, Hürriyet, 9 Mart 2017… http://www.hurriyet.com.tr/abdnin-ypgye-destegi-surecek-40389199)

[141] “… ‘SDG’ye Ağır Silah Sözü Verildi’ İddiası”, Hürriyet, 25 Şubat 2017… http://www.hurriyet.com.tr/sdgye-agir-silah-sozu-verildi-iddiasi-40377780

[142] Faik Bulut, “İran ve Suudi Arabistan Arasında Şiddetlenen Gerginlik Üzerine”, 21 Kasım 2017… http://www.avrupahaber1.org/iran-ve-suudi-arabistan-arasinda-siddetlenen-gerginlik-uzerine-faik-bulut.html

[143] “ABD Savunma Bakanı James Mattis: YPG Bir Tercih Değil Zorunluluk”, Birgün, 29 Haziran 2017, s.5.

[144] “ABD Büyükelçiliği’nden Rakka’daki Öcalan Posterleriyle İlgili Açıklama”, Cumhuriyet, 22 Ekim 2017, s.12.

[145] “Robert Fisk: ABD Suriyeli Kürtleri Terk Edecek”, 19 Mayıs 2017… http://rojnameyanewroz.net/robert-fisk-abd-suriyeli-kurtleri-terk-edecek-11512.html

[146] “KCK’den Flaş Açıklama… ABD Buna Mecbur Kaldı…”, 12 Kasım 2017… http://sizinsesiniztv.com/kck-den-flas-aciklama-abd-buna-mecbur-kaldi/1

[147] “Economist: Kürtler Bağımsızlık Yolunda”, Cumhuriyet, 21 Şubat 2015, s.8.

[148] “Kanlı Bir Savaş Çıkar”, Hürriyet, 22 Haziran 2017… http://www.hurriyet.com.tr/kanli-bir-savas-cikar-40497845

[149] “Kuzey Irak Çark Etti! Neçirvan Barzani’den ‘Referandum’ Açıklaması”, Hürriyet, 2 Aralık 2017… http://www.hurriyet.com.tr/kuzey-irak-cark-etti-necirvan-barzaniden-referandum-aciklamasi-40665660?

[150] “İhanetler ve Yenilgiler Kürt Ulusunun Kaderi Olamaz!”… http://www.halkinbirligi1.net/ihanetler-ve-yenilgiler-kurt-ulusunun-kaderi-olamaz/

[151] “Goran Hareketi: Yaşananlardan Barzani Sorumlu”, 9 Kasım 2017… http://adhk.de/?p=15060

[152] “Erbil, Bağdat’ın Kapısını Çaldı”, Hürriyet, 26 Ekim 2017, s.18.

[153] Ceyda Karan, “IKBY’nin Bağımsızlığı”, Cumhuriyet, 15 Eylül 2017, s.7.

[154] ÖDP Başkanlar Kurulu, Kuzey Irak’ta gerçekleştirilmesi planlanan “Bağımsızlık referandumu”yla ilgili açıklama yapıp, “Irak’ta savaş değil barış, referandum değil demokratik birlik” başlıklı açıklamada “Ortadoğu’da sürmekte olan savaş, 25 Eylül’de Irak’ta gerçekleştirilmesi planlanan ‘Kürdistan Bağımsızlık Referandumu’ ile derinleşme sürecine evriliyor,” vurgusuyla eklendi: “Irak bu noktaya kendiliğinden gelmedi. ABD emperyalizmi, Ortadoğu’nun enerji kaynaklarının kontrolünü sağlamak ve bölgeyi küresel sermayenin sınırsız talanına açacak bir hâkimiyet kurmak için bölgeyi etnik ve mezhepsel temelde parçalayan bir politika izledi. ABD işgali ile Irak’ın merkezi bütünlüğü ortadan kaldırılarak ülke etnik-mezhepsel temelde fiilen bölündü. Bugün Suriye’de de benzer bir süreç yaşanmaya devam ediyor. 1916’da Ortadoğu’nun Sykes-Picot anlaşmasıyla emperyalistler arasında paylaşılarak sınırların çizilmesine benzer bir süreç XXI. yüzyılda bir kez daha yaşanıyor. Ortadoğu, emperyalizmin gölgesi altında yeniden paylaşılıyor.” (“ÖDP: Irak’ta Çözüm Demokratik Birliktir”, Birgün, 22 Eylül 2017, s.5.)

“Kuzey Irak’ın 4 ülkeye dağılmış bir kavmin problemlerini üstlenmeye niyeti olmadığı açıktır. Ülkenin zenginliklerini o bölge için kullanmayı tercih ediyorlar. İrredantizm geniş Kürt coğrafyası için XIX’uncu yüzyılın genç İtalya’sı veya Balkan uluslarının bazı hayalleri gibi değildir. Ama bize düşen de öncelikle Kerkük ve Erbil’deki bir milyonu aşkın Türk nüfusu yalnız bırakmamaktır.” (İlber Ortaylı, “Erbil ve Kerkük Türklerini Görmezden Gelemeyiz”, Hürriyet, 29 Eylül 2017, s.32.)

“Ortadoğu bir kan gölüdür, mevcut sınırlardaki bir değişme bütün çevreyi içine alan bir kan deryasına yol açabilir. Kürt milliyetçileri arasında PKK, KDP, KYB gibi ayrı ve ihtilaflı hareketler var ama ‘dört parça’ kavramıyla ifade ettikleri ‘PanKürdizm’de beraberler. Referandumun yarattığı endişeler kesinlikle haklıdır. İsrail’den başka doğru bulan yok zaten. Ama Kürt hareketlerinin XXI. yüzyılda siyasi bir aktör olarak giderek etkinleştiği de bir gerçek.” (Taha Akyol, “Kördüğüm!”, Hürriyet, 23 Eylül 2017, s.20.)

“IKBY Başkanı Mesut Barzani 2016 yılında ABD’ye ziyareti sırasında ‘Lozan’dan beri devlet hayali kuruyoruz’ diyerek şunları söylemişti:

‘Ortadoğu’ya baktığınızda eski sınırlar sadece kâğıt üzerinde kalmış. Bölgedeki yeni gerçekler Ortadoğu haritasını yeniden çiziyor’ (14 Mart 2016)

Barzani’nin ‘Kerkük’ün savunması için elime silah alıp Peşmerge olmaya hazırım’ sözü de önemli bir işarettir. (21 Haziran 2014)

Barzani’nin vurguları dikkat çekicidir: Lozan’dan beri diyerek ifade ettiği özlem, Ortadoğu’da mezhep kaynaklı kanlı çatışmalar, sınırların yeniden çizilmesi ve Kerkük iddiası…” (Taha Akyol, “Barzani Nereye?”, Hürriyet, 19 Eylül 2017, s.16.)

[155] Ahmed Pelda, “Güney Kürdistan Ekonomisi Üzerine”, Gündem, 11 Mayıs 2015, s.4.

[156] “Biden: Kürt Devletine Ömrümüz Yetecek”, Cumhuriyet, 19 Mayıs 2015, s.19.

[157] Abdulkadir Selvi, “ABD’nin, Kürt Planında Üçüncü Aşama”, Hürriyet, 21 Eylül 2017, s.21.

[158] “Mesud Barzani Dönemi Bitti”, Sabah, 30 Ekim 2017, s.14.

[159] “Barzani: Belki de Ruslar, ABD’den Daha İyi Dosttur”, 7 Kasım 2017… http://www.deltahaber.com/barzani-belki-de-ruslar-abdden-daha-iyi-dosttur-17197.html

[160] Nalan Koçak, “ABD’li Eski Diplomat ve Senatör Peter Galbraith: ABD’nin Referandumu Tanımaması Garip”, Haber Türk, 8 Ekim 2017, s.21.

[161] Nalan Koçak, “Frederic Tissot: Erbil’i Yanlış Yönlendirdik”, Haber Türk, 30 Ekim 2017, s.14.

[162] “ABD’nin Peşmerge’ye Verdiği Eğitim ve Donatım Programı Sona Erdi”, Milliyet, 27 Kasım 2017… http://www.milliyet.com.tr/abd-nin-pesmerge-ye-verdigi-egitim-dunya-2562436/

[163] Fehim Taştekin, “ABD Kürtlerden Vazgeçti mi?”… http://www.halkinbirligi1.net/abd-kurtlerden-vazgecti-mi/